Ornis Polonica 2020, 61: 1–13
Wybrane gatunki ptaków lęgowych OSO Bagienna Dolina Narwi w latach 2011 i 2012 oraz zmiany ich liczebności
Tomasz Tumiel, Paweł Białomyzy, Grzegorz Grygoruk, Michał Korniluk, Piotr Świętochowski, Marcin Wereszczuk
Abstrakt: W latach 2011 i 2012 przeprowadzono inwentaryzację wybranych ptaków lęgowych na terenie Obszaru Specjalnej Ochrony Bagienna Dolina Narwi PLB200001 obejmującego Narwiański Park Narodowy wraz z otuliną (234,7 km2). W porównaniu do lat 80. i 90. XX wieku wykazano spadek liczebności lub zanik większości gatunków związanych z siedliskami wodno-błotnymi. Przestały gniazdować na tym terenie: perkoz dwuczuby Podiceps cristatus, perkoz rdzawoszyi P. grisegena, cyraneczka Anas crecca, rożeniec A. acuta, świstun Mareca penelope, głowienka Aythya ferina, podgorzałka A. nyroca, czernica A. fuligula, błotniak zbożowy Circus cyaneus, cietrzew Lyrurus tetrix, batalion Calidris pugnax, kulik wielki Numenius arquata i śmieszka Chroicocephalus ridibundus. Wzrost liczebności odnotowano tylko w przypadku łabędzia niemego Cygnus olor, gęgawy Anser anser, żurawia Grus grus i podróżniczka Luscinia svecica. Stwierdzone zmiany liczebności pokrywają się w dużym stopniu z ogólnokrajowymi trendami populacji tych gatunków. Do najcenniejszych gatunków stwierdzonych w latach 2011 i 2012 należał podróżniczek (265–300 par), wodniczka Acrocephalus paludicola (4 samce) i uszatka błotna Asio flammeus (2–3 pary). Ponadto obszar ten wciąż stanowił ważne w skali kraju lęgowisko cyranki Spatula querquedula (15–20), wodnika Rallus aquaticus (69), derkacza Crex crex (155–165), kropiatki Porzana porzana (50–92), zielonki Zapornia parva (18), dubelta Gallinago media (6–8) i kszyka G. gallinago (260–280). Regres populacji większości gatunków wodno-błotnych był następstwem zmian siedliskowych jakie zaszły w wyniku niskich stanów wód oraz zmniejszenia powierzchni użytkowanych kośno-pastwiskowo i najprawdopodobniej na skutek zwiększonej presji drapieżników.
Słowa kluczowe: ptaki wodno-błotne, Narew, Narwiański Park Narodowy, zmiany liczebności, Obszar Specjalnej Ochrony
Ornis Polonica 2020, 61: 14–31
Ocena liczebności populacji wybranych gatunków ptaków lęgowych obszaru Natura 2000 Puszcza Goleniowska
Łukasz Ławicki, Artur Staszewski, Bartosz Racławski, Michał Barcz, Michał Jasiński, Zbigniew Kajzer, Paweł Stańczak, Sebastian Guentzel
Abstrakt: W roku 2015 przeprowadzono inwentaryzację wybranych gatunków ptaków lęgowych w obszarze Natura 2000 Puszcza Goleniowska (250 km2, 61% lasów) w zachodniej części Pomorza. Oceniono liczebność 54 gatunków, wśród których dominowały gatunki nieliczne (48%) i średnio liczne (37%). Stwierdzono gniazdowanie 22 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Ostoja jest znaczącym w skali Polski lęgowiskiem (co najmniej 0,5% krajowej populacji) dla 9 gatunków: łabędzia niemego Cygnus olor (33–39 par; 0,5%), gęgawy Anser anser (41–46 par; 0,6%), gągoła Bucephala clangula (25–37 par; 0,8%), krakwy Mareca strepera (28–42 par; 1%), cyraneczki Anas crecca (12–18 par; 1%), bielika Haliaeetus albicilla (16 par; 1%), zimorodka Alcedo atthis (24–34 par; 0,7%), sokoła wędrownego Falco peregrinus (1 para; 2,3%) i podróżniczka Luscinia svecica (38–44 par; 2,6%). Wysoką liczebność stwierdzono także w przypadku derkacza Crex crex (167–192 samce; 0,4%), kszyka Gallinago gallinago (183–215 par; 0,3%) i dzięcioła średniego Dendrocoptes medius (75–89 par; 0,3%). Zagęszczenie bielika w rezerwacie „Olszanka” (9 par na 13,5 km2) należy do jednych z najwyższych na świecie. W skali Pomorza inwentaryzowany obszar stanowi ważną ostoję lęgową dla siniaka Columba oenas (48–71 par), żurawia Grus grus (88–105 par), samotnika Tringa ochropus (54–74 par) i kani rudej Milvus milvus (6–7 par). Za główne zagrożenia dla najcenniejszych gatunków w OSO uznano wycinkę starodrzewów, melioracje oraz napowietrzną linię energetyczną przecinającą rez. Olszanka; w wyniku kolizji z tą linią w latach 1992–2019 śmierć poniosły 24 bieliki.
Słowa kluczowe: Puszcza Goleniowska, estuarium Odry, OSO Natura 2000, Important Bird Area, bielik
Ornis Polonica 2020, 61: 32–46
Liczebność i rozmieszczenie dzięciołów Picidae na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego
Marcin Matysek, Jakub Wyka, Bogusław Binkiewicz, Grzegorz Szewczyk, Józef Bobak, Stanisław Wierzbanowski, Włodzimierz Cichocki
Abstrakt: Niniejsza praca zawiera podsumowanie inwentaryzacji dzięciołów zasiedlających Tatrzański Park Narodowy w latach 2012–2014. Na terenie parku stwierdzono gniazdowanie czterech gatunków dzięciołów: dzięcioła czarnego Dryocopus martius – 18–20 terytoriów (0,13–0,15 terytorium/km2), dzięcioła dużego Dendrocopos major – 40–50 terytoriów (0,31–0,38 terytorium/km2), dzięcioła białogrzbietego D. leucotos – 5–7 terytoriów (0,04–0,05 terytorium/km2) i dzięcioła trójpalczastego Picoides tridactylus – 53–60 terytoriów (0,40–0,45 terytorium/km2). Trzy kolejne gatunki dzięciołów – dzięcioła zielonosiwego Picus canus, dzięcioła zielonego P. viridis i dzięciołka Dryobates minor obserwowano sporadycznie. W oparciu o uogólniony liniowy model mieszany Poissona wykazano, że obszar ochrony krajobrazowej charakteryzował się istotnie mniejszym zagęszczeniem dzięciołów w porównaniu do obszaru ochronny czynnej i ścisłej, natomiast obszar ochrony ścisłej nie różnił się istotnie pod względem zagęszczenia od obszaru ochrony czynnej. Przewidywane przez model zagęszczenia poszczególnych gatunków wykazały niższe ich wartości w strefie ochrony krajobrazowej w porównaniu ze strefą ochrony czynnej i ścisłej.
Słowa kluczowe: dzięciołowate, Picidae, Tatrzański Park Narodowy, liczebność, rozmieszczenie
Ornis Polonica 2020, 61: 47–56
Rozmieszczenie i liczebność jastrzębia Accipiter gentilis w środkowej części województwa małopolskiego
Damian Wiehle, Jakub Wyka, Marcin Matysek, Piotr Sobas, Bartłomiej Kusal, Łukasz Kajtoch
Abstrakt: Jastrząb jest ptakiem drapieżnym powszechnie występującym w Polsce, którego liczebność znacznie spadła w ostatnim dwudziestoleciu. W niniejszym artykule przedstawiono liczebność i rozmieszczenie jastrzębia w dwóch sąsiadujących obszarach w środkowej Małopolsce: Puszczy Niepołomickiej (zwarty kompleks leśny o powierzchni ok. 106 km2) i Pogórzu Zachodniobeskidzkim (pofragmentowane lasy o łącznej powierzchni ok. 80 km2) w latach 2014–2015 i 2019. W puszczy odnotowano 13–20 zajętych terytoriów (1,2–1,9 ter./10 km2), co w porównaniu z danymi z lat 1980–2000 wskazuje na stabilną liczebność populacji. Na Pogórzu stwierdzono 16–23 terytoria (2,0–2,9 ter./10 km2), jednak trudno ocenić kierunek zmian liczebności ze względu na brak danych historycznych dla tego obszaru. Pomimo różnej struktury lasów, odległości pomiędzy terytoriami były zbliżone na obu obszarach, wynosząc przeciętnie 2,3 km. Rola jastrzębia jako drapieżnika ze szczytu łańcucha pokarmowego w ekosystemach leśnych, w połączeniu z niepokojącym spadkiem jego liczebności, wskazują na konieczność wielkopowierzchniowego monitoringu rozmieszczenia i zmian liczebności gatunku.
Słowa kluczowe: ptaki szponiaste, Accipitridae, jastrząb Accipiter gentilis, Puszcza Niepołomicka, Pogórze Zachodniobeskidzkie, tereny leśne, terytoria
Ornis Polonica 2019, 60: 57–62
Pierwsze wyniki pozycjonowania GPS trzmielojadów Pernis apivorus gniazdujących na Podlasiu i wnioski z nich płynące dla monitoringu i inwentaryzacji gatunku
Paweł Mirski, Tomasz Tumiel
Ornis Polonica 2019, 60: 62–67
Pierwsze próby zimowania rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida w Polsce na tle jesiennych obserwacji tego gatunku
Tomasz Tumiel, Grzegorz Grygoruk, Arkadiusz Sikora
Ornis Polonica 2019, 60: 68–70
Dyrcz A. 2020. Wodniczka. Monografie Przyrodnicze. Wyd. Klubu Przyrodników, Świebodzin. 95 pp. ISBN 978-83-63426-33-0
Lucyna Hałupka
