Ornis Polonica 2022, 63: 1–11
Aktualne rozmieszczenie, liczebność i trend mewy białogłowej Larus cachinnans w Polsce
Marcin Przymencki, Klaudia Litwiniak, Jacek Betleja, Grzegorz Neubauer, Mateusz Ledwoń, Łukasz Bednarz, Jakub Szymczak, Marcin Sidelnik, Paweł Grochowski, Joanna Pomorska-Grochowska, Paweł Kołodziejczyk, Juliusz Pietrasik, Tadeusz Stawarczyk
Abstrakt: Mewa białogłowa Larus cachinnans zaczęła gniazdować w Polsce na początku lat 80. XX w. Od 1989 gatunek ten gniazduje w kraju corocznie, ale jak dotąd nie przeprowadzono kompletnego cenzusu populacji lęgowej. By scharakteryzować trend, zebraliśmy dane dotyczące liczebności i rozmieszczenia lęgowych mew białogłowych do 2020 roku od obserwatorów z całego kraju. W roku 2021 zorganizowaliśmy cenzus, mający na celu najbardziej kompletną ocenę liczebności populacji. W roku 2021 stwierdzono w Polsce gniazdowanie 5554 par w 44 miejscach. W poszczególnych miejscach gniazdowało od 1 do 1924 par. Prawie 91% par było skoncentrowanych w 9 dużych koloniach, liczących >100 par. W 21 miejscach stwierdzono do 10 par, a w 10 z nich gniazdowały tylko pojedyncze pary. 66% miejsc lęgowych było zlokalizowanych w południowej części kraju, ale coraz więcej par zasiedla nowe miejsca, m.in. na Pojezierzu Gnieźnieńskim. Średni roczny przyrost populacji w latach 1989–2021 został oszacowany na 14,8% (95% przedział ufności: 12,3–17,3%). Jest on najsilniejszym wzrostem stwierdzonym wśród wszystkich gniazdujących w Polsce ptaków. Przewidujemy, że liczebność mewy białogłowej w Polsce może nadal rosnąć z uwagi na liczne, nadal niezasiedlone, optymalne dla tego gatunku miejsca lęgowe, szczególnie w północnej i zachodniej części kraju. Ten spektakularny wzrost ma przypuszczalnie swoje źródła także w dostępności do składowisk odpadów komunalnych będących ważnym źródłem pokarmu, co może wpływać na wysoką produktywność gatunku oraz przeżywalność populacji. Wzrost liczebności populacji lęgowej mewy białogłowej jest dobrym przykładem wielkoskalowych zmian w populacjach ptaków w okresie antropocenu w Europie.
Słowa kluczowe: mewa białogłowa, Larus cachinnans, liczebność, trendy, rozmieszczenie, pary lęgowe
Ornis Polonica 2022, 63: 12–28
Występowanie szablodzioba Recurvirostra avosetta w Polsce
Adrianna Muszyńska
Abstrakt: Praca podsumowuje dane dotyczące występowania i lęgów szablodziobów Recurvirostra avosetta w Polsce. W latach 1945–1977 odnotowano 10 pojawów tego gatunku. Od roku 1977 szablodzioby pojawiały się w Polsce corocznie, a ich lęgi zdarzają się coraz częściej. Najwcześniejsze stwierdzenia szablodzioba odnotowano pod koniec marca, a najpóźniejsze w połowie listopada. Dwukrotnie stwierdzono zimujące osobniki. W porównaniu do informacji z lat 1945–1993, dane z okresu 1994–2020 ujawniły dynamiczny wzrost liczby pojawów szablodzioba, choć nadal występują duże fluktuacje liczebności między latami. Od roku 2012 liczba osobników obserwowanych w ciągu roku nie spadła poniżej 38. Najwięcej osobników obserwowano w 2019 (179) i 2020 (175). Dominowały obserwacje pojedynczych osobników (43,6%) oraz pojedynczych par (31,4%). Najliczniejsze stado widziane w latach 1994–2020 liczyło 15 osobników. W latach 1945–2020 odnotowano 20 przypadków lęgów szablodzioba (w tym dwa wyprowadzone ponownie, po stracie), na 16 stanowiskach w Polsce. Najwięcej lęgów (5) stwierdzono w roku 2012. Łącznie, licząc wszystkie lęgi w historii, szablodzioby wyprowadziły 44 pisklęta, a 28 z nich zaobrączkowano. Lęgi zakończone sukcesem odnotowano w 10 przypadkach. Najczęstszą przyczyną utraty lęgów było zalanie gniazd. Nie stwierdzono dotąd stałych stanowisk lęgowych w Polsce, a ptaki wciąż gniazdują efemerycznie.
Słowa kluczowe: szablodziób, liczba i fenologia pojawów, lęgi, występowanie
Ornis Polonica 2022, 63: 29–44
Rozmieszczenie i liczebność lęgowych ptaków wodno-błotnych w dolinie Białego i Czarnego Dunajca w latach 2015–2016
Stanisław Broński, Włodzimierz Cichocki
Abstrakt: W pracy przedstawiono skład gatunkowy, rozmieszczenie i liczebność ptaków wodno-błotnych gniazdujących w dolinie dwóch podgórskich rzek – Białego i Czarnego Dunajca oraz na przylegających do nich stawach w Krauszowie i Ludźmierzu na terenie Obniżenia Orawsko-Podhalańskiego w latach 2015–2016. W dolinach obu rzek łącznie stwierdzono 22 gatunki ptaków wodno-błotnych, z czego 12 gatunków było lęgowych: nurogęś Mergus merganser, krzyżówka Anas platyrhynchos, sieweczka rzeczna Charadrius dubius, brodziec piskliwy Actitis hypoleucos, samotnik Tringa ochropus, zimorodek Alcedo atthis, świerszczak Locustella naevia, łozówka Acrocephalus palustris, trzciniak A. arundinaceus, pluszcz Cinclus cinclus, pliszka górska Motacilla cinerea i potrzos Emberiza schoeniclus. Nad Białym Dunajcem odnotowano 9 gatunków lęgowych, w tym 6 w korycie rzecznym, natomiast nad Czarnym Dunajcem łącznie 11 lęgowych, spośród których 8 gatunków zasiedlało koryto tej rzeki. Na stawie w Ludźmierzu stwierdzono lęgowe – rybitwę rzeczną Sterna hirundo i krzyżówkę. Zagęszczenia czterech gatunków lęgowych (sieweczki rzecznej, brodźca piskliwego, pluszcza i pliszki górskiej) są porównywalne lub znacznie wyższe od tych notowanych w dolinach innych rzek karpackich i nizinnych. Wskazuje to na znaczącą rolę Białego i Czarnego Dunajca dla wymienionych gatunków w skali polskich Karpat.
Słowa kluczowe: Biały Dunajec, Czarny Dunajec, rozmieszczenie, liczebność, skład gatunkowy, ptaki lęgowe, rzeki podgórskie, Obniżenie Orawsko-Podhalańskie
Ornis Polonica 2022, 63: 45–57
Awifauna lęgowa koryta Wisły pomiędzy Szczucinem i Zawichostem
Tomasz Wilk, Łukasz Bednarz, Arnold Cholewa
Abstrakt: Celem badań było zinwentaryzowanie ptaków lęgowych związanych z korytem Wisły, na odcinku o długości 95 km, między Szczucinem a Zawichostem, w płd.-wsch. Polsce. Prace terenowe prowadzono przez trzy sezony lęgowe – 2018, 2020 i 2021, a ptaki liczono podczas spływów. Stwierdzono 12 lęgowych gatunków ptaków wodno-błotnych gniazdujących w korycie rzeki. Wykazano, że badany odcinek Wisły jest szczególnie istotny jako lęgowisko ostrygojada Haematopus ostralegus (4–6 par) i rybitwy białoczelnej Sternula albifrons (44–65 par), grupując odpowiednio 18% oraz 6% populacji krajowych obu gatunków. Inne cenne taksony odnotowane podczas prac to m.in. sieweczka obrożna Charadrius hiaticula (1 para), mewa siwa Larus canus (9–13 par) i rybitwa rzeczna Sterna hirundo (120–165 par). Tutejsze populacje wskazanych pięciu gatunków są najważniejsze w skali regionu płd.-wsch. Polski. Brak jest danych pozwalających na określenie długoterminowych zmian zespołu występujących tu ptaków, z wyjątkiem ostrygojada, który zasiedlił ten teren prawdopodobnie w latach 90. XX wieku i od tego czasu zwiększa swoją liczebność. W ostatnich 10 latach nastąpił natomiast bardzo silny regres populacji mew – śmieszki Chroicocephalus ridibundus oraz mewy siwej, związany prawdopodobnie z lokalnym zanikiem siedlisk lęgowych, antropopresją i drapieżnictwem. Awifauna najcenniejszego fragmentu badanego odcinka Wisły – między Połańcem a Tarnobrzegiem – nie jest chroniona, choć obszar ten spełnia kryteria ostoi ptaków IBA. Konieczne jest pilne powołanie tu obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 i wdrożenie odpowiednich działań ochronnych.
Słowa kluczowe: Wisła, ptaki wodno-błotne, mewy, Larinae, rybitwy, Sterninae, ostrygojad Haematopus ostralegus
Ornis Polonica 2022, 63: 58–62
Pierwsze i drugie stwierdzenie mewy śródziemnomorskiej Ichthyaetus audouinii w Polsce
Marcin Faber, Michał Piotrowski, Paweł Malczyk, Tadeusz Stawarczyk
Ornis Polonica 2022, 63: 62–67
Czynna ochrona oraz obserwacje dotyczące biologii rozrodu szablodzioba Recurvirostra avosetta na Ziemi Leszczyńskiej
Adrianna Muszyńska
Ornis Polonica 2022, 63: 67–71
Rekordowa koncentracja noclegowa śmieszki Chroicocephalus ridibundus w Warszawie
Marcin Sidelnik, Jan Rapczyński
Ornis Polonica 2022, 63: 72–78
Najdłużej trwający monitoring ptaków – Białowieski Park Narodowy
Wanda Wesołowska
Ornis Polonica 2022, 63: 79–81
Adriaens P., Muusse M., Dubois P.J., Jiguet F. 2022. Gulls of Europe, North Africa, and the Middle East. An Identification Guide. Princeton University Press. Princeton and Oxford. ISBN-13: 978-0-691-22283-7
Tadeusz Stawarczyk
