Ornis Polonica 2023, 64: 161–189
Awifauna lęgowa Doliny Biebrzy – stan aktualny i zmiany
Łukasz Krajewski, Tomasz Chodkiewicz, Szymon Czernek, Agnieszka Grajewska, Krzysztof Henel, Michał Korniluk, Grzegorz Maciorowski, Piotr Marczakiewicz, Paweł Mirski, Grzegorz Neubauer, Rafał Szczęch, Piotr Świętochowski, Tomasz Tumiel
Abstrakt: Awifaunie lęgowej Doliny Biebrzy, jednej z najcenniejszych ostoi ptaków w Polsce, poświęcono dziesiątki publikacji. Brak jest jednak aktualnych danych o zmianach liczebności wielu gatunków. W pracy podsumowano wyniki inwentaryzacji wybranych gatunków ptaków przeprowadzonych w latach 2015–2022. W omawianym okresie stwierdzono pewne lub prawdopodobne gniazdowanie 178 gatunków. Obszar ten skupia ponad 80% krajowych populacji lęgowych rożeńca Anas acuta (0–20 samic), orlika grubodziobego Clanga clanga (10–15 par), uszatki błotnej Asio flammeus (0–35 par) i wodniczki Acrocephalus paludicola (3268–6621 samców) oraz ponad 50% populacji płaskonosa Spatula clypeata (490 samców), rybitwy białoskrzydłej Chlidonias leucopterus (0–2950 par), podróżniczka Luscinia svecica (890 samców) i pliszki cytrynowej Motacilla citreola (60–120 par). Biebrzańskie populacje 22 gatunków przekraczają 5% liczebności krajowych populacji. W Dolinie Biebrzy, w perspektywie długoterminowej, spadkowe trendy liczebności (26 gatunków) przeważają nad wzrostowymi (23 gatunki). W przypadku większości gatunków ptaków, zmiany liczebności ich biebrzańskich populacji są odzwierciedleniem sytuacji w skali całej Polski lub Europy. Wskazuje to na dominujący wpływ zjawisk ponadregionalnych na awifaunę Doliny Biebrzy. Wśród kilku gatunków, których kierunki zmian liczebności nie wpasowują się w zmiany w szerszej skali przestrzennej, można zauważyć przewagę gatunków, których biebrzańskie populacje zachowały się w lepszym stanie niż populacje krajowe. Również tempo spadku liczebności niektórych gatunków jest wolniejsze. Sugeruje to, że siedliska badanych ptaków w Dolinie Biebrzy są lepiej zachowane niż w innych dolinach rzecznych w kraju, podkreślając tym samym kluczowe znaczenie tego obszaru w ochronie awifauny terenów podmokłych.
Słowa kluczowe: ptaki wodno-błotne, mokradła, zmiany liczebności, Biebrza, Biebrzański Park Narodowy
Ornis Polonica 2023, 64: 190–199
Zgrupowania lęgowe ptaków zasiedlających uprawy rolne wielko- i drobnołanowe Niziny Południowopodlaskiej
Andrzej Dombrowski
Abstrakt: Praca prezentuje liczebność i strukturę zgrupowań lęgowych ptaków zasiedlających pola uprawne wschodniej Polski. Liczenia prowadzono na Nizinie Południowopodlaskiej na siedmiu powierzchniach próbnych obsianych uprawami jarymi: wielkoobszarowych, czyli monokulturach (5 powierzchni, łącznie 134 ha) oraz drobnołanowych (2 powierzchnie z 48 działkami rolnymi, łącznie 71 ha). Wszystkie powierzchnie skontrolowano 8 razy w sezonie lęgowym 2007, z zastosowaniem kombinowanej odmiany metody kartograficznej. W monokulturach wykazano łącznie 8 gatunków uznanych za terytorialne – od 3 do 6 na jednej powierzchni, a zagęszczenie zgrupowań ptaków lęgowych wynosiło od 2,5 do 5,5 pary/10 ha (średnio 3,9 pary/10 ha). Tylko trzy gatunki – skowronek Alauda arvensis, pliszka żółta Motacilla flava i cierniówka Curruca communis – występowały na wszystkich kontrolowanych powierzchniach. Skowronek gniazdował w szerokim gradiencie zagęszczeń 0,6–1,8 pary/10 ha, a pliszka żółta w wąskim przedziale – 1,3–1,6 pary/10 ha. Cierniówka wykazywała silne zróżnicowanie zagęszczeń – 0,1–0,6 pary/10 ha. Łozówka Acrocephalus palustris, derkacz Crex crex i pokląskwa Saxicola rubetra gniazdowały wyłącznie w uprawach rzepaku. Na dwóch powierzchniach pól drobnołanowych wykazano łącznie 12 gatunków lęgowych. Zagęszczenie zgrupowań lęgowych ptaków wyniosło odpowiednio 14,1 oraz 14,3 pary/10 ha. Zagęszczenie najliczniejszego gatunku – skowronka, wynosiło odpowiednio 9,2 i 9,1 pary/10 ha, a pliszki żółtej – 2,2 pary/10 ha i 1,8 pary/10 ha. Bogactwo gatunkowe ptaków zasiedlających drobnołanowe pola było wyższe niż w monokulturach, pomimo prawie dwukrotnie mniejszej powierzchni badawczej. Całkowite zagęszczenie ptaków lęgowych na drobnołanowych polach było ponad trzykrotnie wyższe niż w monokulturach. Zagęszczenie skowronka na polach drobnołanowych było ponad sześciokrotnie wyższe, niż w monokulturach. Podobnie pokląskwa, przepiórka Coturnix coturnix i kuropatwa Perdix perdix były kilkakrotnie liczniejsze na polach drobnołanowych, niż w monokulturach. Pliszka żółta była tylko o 1/3 liczniejsza na polach drobnołanowych, a łozówka była liczniejsza w monokulturach rzepakowych. Cierniówka zasiedlała oba środowiska w zbliżonym zagęszczeniu.
Słowa kluczowe: krajobraz rolniczy, monokultury, ptaki lęgowe
Ornis Polonica 2023, 64: 200–242
Kartoteka Rzadkich Ptaków w Polsce w roku 2021 – gatunki nielęgowe
Arkadiusz Sikora, Tomasz Chodkiewicz, Szymon Beuch, Łukasz Ławicki, Robert Cymbała, Paweł Czechowski, Stanisław Czyż, Piotr Dębowski, Andrzej Dylik, Wojciech Guzik, Krzysztof Jankowski, Zbigniew Kajzer, Łukasz Krajewski, Łukasz Matyjasiak, Bartosz Smyk, Marcin Wężyk, Przemysław Wylegała
Abstrakt: W czwartym raporcie Kartoteki Rzadkich Ptaków za rok 2021 przedstawiono występowanie 38 gatunków ptaków w Polsce. Rok ten, na tle danych wieloletnich, był bardzo dobry lub rekordowy pod względem liczby stwierdzonych osobników dla gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca (598), szczudłaka Himantopus himantopus (121), biegusa morskiego Calidris maritima (41, w tym największe stadko 10 osobników), czapli purpurowej Ardea purpurea (69), warzęchy Platalea leucorodia (31) i „srokosza stepowego” Lanius excubitor homeyeri (29) oraz dobry dla kazarki rdzawej Tadorna ferruginea (36) i błotniaka stepowego Circus macrourus (114). W roku 2021 wykazano zdecydowanie mniej osobników niż zwykle w przypadku wydrzyka tęposternego Strecorarius pomarinus (7), mewy bladej Larus hyperboreus (2), kobczyka Falco vespertinus (220), aleksandretty obrożnej Psittacula krameri (10), świstunki żółtawej Phylloscopus inornatus (8), wójcika Phylloscopus trochiloides (39) i drozda obrożnego Turdus torquatus poza górami (15). W roku 2021 liczebności 12 gatunków rzadkich były na przeciętnym poziomie.
Słowa kluczowe: rzadkie ptaki nielęgowe, rozmieszczenie, liczebność, fenologia, regiony, Polska, raport 2021
Ornis Polonica 2023, 64: 243–247
Pierwsze stwierdzenie nura pacyficznego Gavia pacifica w Polsce
Zbigniew Kajzer
Ornis Polonica 2023, 64: 247–252
Występowanie nura czarnoszyjego Gavia arctica i nura rdzawoszyjego G. stellata na Ziemi Leszczyńskiej w latach 1962–2021
Marcin Przymencki, Klaudia Litwiniak, Grzegorz Lorek, Stanisław Kuźniak
Ornis Polonica 2023, 64: 253–258
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2022 – kwiecień 2023
Włodzimierz Meissner, Andrzej Kośmicki, Sabina Buczyńska, Piotr Rydzkowski, Katarzyna Stępniewska, Helena Trzeciak
Ornis Polonica 2023, 64: 259–260
Lefranc N. 2022. Shrikes of the World. Helm. London. ISBN 978-1-4729-3377-5
Piotr Tryjanowski
