Ornis Polonica 2022, 63: 301–313
Ocena liczebności oraz siedliska lęgowe dzierlatki Galerida cristata w Wielkopolsce
Przemysław Wylegała, Grzegorz Lorek, Lechosław Kuczyński
Abstrakt: W latach 2018–2019 w Wielkopolsce (35 800 km2) przeprowadzono cenzus stanu lęgowej populacji dzierlatki Galerida cristata. Badania wykonano w oparciu o wylosowane powierzchnie próbne o wielkości 1 km2, na których udział użytków rolnych wynosił co najmniej 60%. Kontrole wykonano na 351 z 1000 wylosowanych powierzchni. Większość z nich kontrolowana była jednokrotnie. Na 38 powierzchniach, w celu oszacowania wykrywalności, wykonano po 2 kontrole przeprowadzone przez niezależnych obserwatorów. Dzierlatki odnotowano na 167 powierzchniach (47,6%). Łącznie stwierdzono 342 pary (od 1 do 7 par/pow.). Gatunek ten stwierdzono w 11 typach siedlisk, a najczęściej występował w obrębie zabudowy wiejskiej (64,8% wszystkich typów siedlisk). Dominującym siedliskiem lęgowym dzierlatki w Wielkopolsce była zabudowa wiejska w miejscach, gdzie znajdują się place z ziemią nieporośniętą roślinnością, np. w pobliżu pryzm obornika lub kiszonki oraz miejsc przechowywania maszyn rolniczych. Średnie prawdopodobieństwo wykrycia stanowiska dzierlatki podczas pojedynczej kontroli wynosiło 0,54 (95% PU: 0,42–0,65). Całkowita liczebność dzierlatki w Wielkopolsce, z uwzględnieniem jej wykrywalności, została oceniona na 32 800 par (95% PU: 25 900–42 300). Trend liczebności dla Wielkopolski, obliczony dla lat 2000–2021 na podstawie danych zebranych w ramach Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych, jest wzrostowy i wynosi 8,8% rocznie (λ=1,091, 95% PU: 1,038–1,147). Jednak w pozostałej części Polski liczebność populacji wykazuje umiarkowany spadek w tempie 5,8% rocznie (λ=0,944, 95% PU: 0,892–0,999).
Słowa kluczowe: dzierlatka, Galerida cristata, liczebność, trendy, zagęszczenie, siedliska lęgowe
Ornis Polonica 2022, 63: 314–336
Awifauna wodno-błotna doliny środkowego i dolnego Dunajca, wraz ze wskazaniem obszaru jako ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym
Tomasz Wilk, Damian Nowak, Szymon Mazgaj, Tomasz Folta
Abstrakt: W latach 2015–2021 zinwentaryzowano zespół lęgowych ptaków wodno-błotnych doliny środkowego i dolnego Dunajca. Badaniami objęto koryto rzeki między Gołkowicami a ujściem do Wisły (121 km) oraz 29 obiektów wodnych. W trakcie badań odnotowano 40 gatunków lęgowych, w tym osiem wymienionych na Czerwonej liście ptaków Polski oraz 11 gatunków z załącznika I Dyrektywy ptasiej. Do najcenniejszych taksonów należą te, których liczebność przekracza 1% populacji krajowej: nurogęś Mergus merganser (38–62 pary), brodziec piskliwy Actitis hypoleucos (26–37), mewa czarnogłowa Ichthyaetus melanocephalus (1–2), mewa siwa Larus canus (5–8), rybitwa rzeczna Sterna hirundo (70–100), rybitwa białoczelna Sternula albifrons (11–20), bączek Ixobrychus minutus (12–17) i brzegówka Riparia riparia (3650–4350 norek). Zagęszczenie populacji brzegówki było wysokie w skali kraju, a zagęszczenie nurogęsia i brodźca piskliwego wysokie w skali regionu Polski płd.-wsch. Na uwagę zasługuje gniazdowanie w granicach Karpat mewy czarnogłowej, mewy siwej, rybitwy białoczelnej, ślepowrona Nycticorax nycticorax, zielonki Zapornia parva oraz podróżniczka Luscinia svecica. Dla wymienionych gatunków dolina Dunajca stanowi obecnie jedyne lub jedno z nielicznych miejsc gniazdowania w polskich Karpatach. Uzyskane wyniki wskazują, że ze względu na liczebność trzech gatunków kwalifikujących – rybitwy białoczelnej, bączka i brzegówki – fragment doliny Dunajca między Gołkowicami a Żabnem spełnia kryteria ostoi ptaków o znaczeniu międzynarodowym (IBA). Wnioskujemy o powołanie tu obszaru specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Dolina Środkowego Dunajca” – co ułatwiłoby ochronę ptaków wodno-błotnych.
Słowa kluczowe: ptaki wodne, rzeka, Karpaty, Małopolska
Ornis Polonica 2022, 63: 337–346
Rozmieszczenie i liczebność dymówki Hirundo rustica w Lublinie
Tomasz Buczek
Abstrakt: Badania rozmieszczenia i liczebności dymówki Hirundo rustica prowadzono w latach 2016–2017 w granicach administracyjnych Lublina (147,47 km2). Badana populacja liczyła 233 pary, w tym 166 par (1,45 pary/10 ha) gniazdowało w ekstensywnej zabudowie podmiejskiej a 67 par (2,03 pary/10 ha) na osiedlach o wysokiej zabudowie wielorodzinnej i intensywnej zabudowie jednorodzinnej. W pierwszych dwóch dekadach XXI w. w obrębie zabudowy miejskiej Lublina obserwowany jest wzrost liczebności dymówki. Badania wykazały gniazdowanie dymówki w sąsiedztwie terenów o wysokim udziale powierzchni biologicznie czynnej (tj. terenów zapewniających naturalną wegetację roślinności wraz z wodami powierzchniowymi), takich jak tereny rolnicze i doliny rzek. W strefie podmiejskiej odległość gniazd od rzek wynosiła średnio 524 m (0–2950 m; N=166), a w strefie silnie zurbanizowanej 98 m (0–265 m; N=67). Dymówki zamieszkujące strefę podmiejską i ekstensywną zabudowę jednorodzinną w 74% gniazdowały w budynkach przeznaczonych do hodowli/chowu dużych zwierząt: stajniach, oborach i chlewniach. W zabudowie miejskiej wybierały nietypowe lokalizacje lęgów, m.in. pod przęsłami mostów (16,4% par) czy w podziemnych garażach (13,4%). Większość gniazd znalezionych w budynkach gospodarczych (68,3%; N=142) było umieszczonych na ścianach przy suficie.
Słowa kluczowe: dymówka, Hirundo rustica, liczebność, rozmieszczenie, synurbizacja ptaków, Lublin
Ornis Polonica 2022, 63: 347–379
Kartoteka Rzadkich Ptaków w Polsce w roku 2020 – gatunki lęgowe
Tomasz Chodkiewicz, Szymon Beuch, Łukasz Ławicki, Przemysław Wylegała, Jacek Betleja, Szymon Bzoma, Zdzisław Cenian, Robert Cymbała, Paweł Czechowski, Stanisław Czyż, Piotr Dębowski, Andrzej Dylik, Andrzej Górski, Grzegorz Grygoruk, Wojciech Guzik, Fatima Hayatli, Krzysztof Jankowski, Zbigniew Kajzer, Dominik Krupiński, Dorota Łukasik, Łukasz Matyjasiak, Grzegorz Neubauer, Sławomir Sielicki, Bartosz Smyk, Krzysztof Stasiak, Łukasz Wardecki, Marcin Wężyk, Maria Wieloch, Bartłomiej Woźniak, Monika Zielińska, Piotr Zieliński, Arkadiusz Sikora
Abstrakt: Raport podsumowuje wyniki zebrane w Kartotece Rzadkich Ptaków dotyczące gatunków lęgowych w Polsce w roku 2020. Scharakteryzowano populacje lęgowe 34 rzadkich taksonów (32 gatunki i 2 podgatunki) opisując liczebność, rozmieszczenie i trendy. Zróżnicowane okresy do oceny trendów podano w przeglądzie gatunków. Rekordową liczebność odnotowano dla: łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (226 par), gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca (32 p.), czapli białej Ardea alba (689 p.), puszczyka mszarnego Strix nebulosa (16 p.) oraz sokoła wędrownego Falco peregrinus (56 p.). Wzrost liczebności odnotowano także w przypadku: hełmiatki Netta rufina (47 p.), mandarynki Aix galericulata (88 p.) i ślepowrona Nycticorax nycticorax (1 274 p.). Trend spadkowy dotyczył m.in. kulika wielkiego Numenius arquata (176 p.), dubelta Gallinago media (450 samców), sieweczki obrożnej Charadrius hiaticula (217 p.), mewy czarnogłowej Ichthyaetus melanocephalus (53 p.), rybołowa Pandion haliaaetus (25 p.), gadożera Circaetus gallicus (4 p.), kraski Coracias garrulus (16 p.) i pomurnika Tichodroma muraria (min. 1 p.). Populacje podgorzałki Aythya nyroca (121 p.), orlika grubodziobego Clanga clanga (14 p.; w tym 5 czystych par), orła przedniego Aquila chrysaetos (34 p.) i wodniczki Acrocephalus paludicola (3 786 s.) utrzymywały się na stabilnym poziomie. Fluktuacje lub nieznane trendy liczebności dotyczyły: ohara Tadorna tadorna (115 p.), ostrygojada Haematopus ostralegus (36 p.), pliszki cytrynowej Motacilla citreola (39 p. poza doliną Biebrzy) oraz taksonów, których liczebność nie przekroczyła 10 p.: bernikli kanadyjskiej Branta canadensis (1 p.), szczudłaka Himantopus himantopus (3 p.), szablodzioba Recurvirostra avosetta (7 p.), rybitwy czubatej Thalasseus sandvicensis (2 p.), uszatki błotnej Asio flammeus (1 p.), „srokosza stepowego” Lanius excubitor homeyeri (5 p.), czarnowrona Corvus corone (7 p.), wójcika Phylloscopus trochiloides (3 p.) i „pliszki tundrowej” M. flava thunbergi (3 p.). Nie wykryto lęgów aleksandretty obrożnej Psittacula krameri i droździka Turdus iliacus.
Słowa kluczowe: rzadkie ptaki lęgowe, rozmieszczenie, liczebność, trendy, regiony, Polska, raport 2020
Ornis Polonica 2022, 63: 380–382
Kalandra dwuplamista Melanocorypha bimaculata nowym gatunkiem awifauny Polski
Grzegorz Biały, Wojciech Guzik
Ornis Polonica 2022, 63: 383–390
Zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków gniazdujących na stawach w Siedlcach w latach 1997–2022
Artur Goławski
Ornis Polonica 2022, 63: 391–397
Współczesne lęgi uszatki błotnej Asio flammeus w uprawach rolnych
Sławomir Rubacha, Piotr Zabłocki, Maciej Nagler, Agnieszka Mulawa, Michał Sierakowski
Ornis Polonica 2022, 63: 398–404
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2021 – kwiecień 2022
Włodzimierz Meissner, Andrzej Kośmicki, Katarzyna Stępniewska, Maciej Kozakiewicz, Helena Trzeciak
