Zeszyt 2021-4

Ornis Polonica 2021, 62: 259–292

Trendy liczebności i stan poznania awifauny doliny Baryczy

Wiesław Lenkiewicz, Beata Orłowska, Tadeusz Stawarczyk, Grzegorz Neubauer, Bartosz Smyk

Abstrakt: W opracowaniu przedstawiono zmiany w awifaunie lęgowej doliny Baryczy zarejestrowane w ciągu ostatnich 25–30 lat. Określono trendy liczebności dla 19 gatunków ptaków występujących na Stawach Milickich, będących największym w Polsce kompleksem rybnych stawów hodowlanych (ok. 6 500 ha). Spośród gatunków o dobrze poznanych zmianach liczebności trend wzrostowy odnotowano dla 15 gatunków, trend spadkowy stwierdzono u 13 gatunków, 4 gatunki charakteryzowały fluktuacje liczebności bez wyraźnego trendu, a 8 gatunków gniazdowało tylko sporadycznie lub wyjątkowo. Najsilniejsze trendy wzrostowe odnotowano dla trzech gatunków: łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus, podgorzałki Aythya nyroca i rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida, których populacje mają jednocześnie duże znaczenie ogólnopolskie (odpowiednio stanowią 20,5%, 29,7% i 23,5% populacji krajowej). Populacje dwóch gatunków – rybitwy rzecznej Sterna hirundo i perkoza rdzawoszyjego Podiceps grisegena, stanowią po ok. 10% populacji krajowej, a dla dalszych 8 gatunków udział ten wynosi 5–10%. Wśród gatunków o trendach spadkowych wyróżniają się dwie grupy. Spadek liczebności gatunków związanych z trzcinowiskami takich jak bąk Botaurus stellaris, błotniak stawowy Circus aeruginosus, łyska Fulica atra i zielonka Zapornia parva, wynika najprawdopodobniej z rosnącej presji ssaków drapieżnych – wizona amerykańskiego Mustela vison, jenota Nyctereutes procyonoides, lisa Vulpes vulpes, wydry Lutra lutra, ostatnio także szopa pracza Procyon lotor, a także degradacji części trzcinowisk. Drugą grupę gatunków o trendach spadkowych stanowią ptaki związane z terenami podmokłymi, takie jak derkacz Crex crex, świergotek łąkowy Anthus pratensis, słowik szary Luscinia luscinia, dziwonia Carpodacus erythrinus, których siedliska uległy przesuszeniu. Bilans zmian awifauny doliny Baryczy jest jednak pozytywny, gdyż liczba gatunków o trendach wzrostowych przeważa nad tymi spadkowymi, a niektóre gatunki zmniejszające liczebność w kraju mają tu wciąż mocne i stabilne populacje (rybitwa rzeczna, perkoz rdzawoszyi).

Słowa kluczowe: trendy liczebności, ptaki wodne, dolina Baryczy, Stawy Milickie

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2021, 62: 293–309

Liczebność i rozmieszczenie czajek Vanellus vanellus i siewek złotych Pluvialis apricaria jesienią 2020 roku w Polsce

Włodzimierz Meissner, Dawid Cząstkiewicz, Jacek Antczak, Sebastian Guentzel

Abstrakt: Ogólnopolskie, jesienne liczenie czajek Vanellus vanellus i siewek złotych Pluvialis apricaria zostało zorganizowane w Polce po raz czwarty. W październiku 2020 w 530 miejscach zanotowano łącznie ok. 171 tys. czajek i 47 tys. siewek złotych, a w listopadzie w 363 miejscach 88 tys. czajek i 68 tys. siewek złotych. Oba gatunki liczniej były obserwowane w północnej części kraju, gdzie w październiku i listopadzie stwierdzono odpowiednio 45% i 49% czajek oraz 83% i 74% wszystkich siewek złotych. Przeciętna wielkość stada czajek (mediana) wynosiła 120 os. w październiku i 88 os. w listopadzie, a najczęściej spotykano stada tego gatunku liczące od 101 do 500 os. (40% stad w październiku i 29% w listopadzie). Przeciętna wielkość stada siewek złotych wyniosła 62 os. w październiku i 65 os. w listopadzie. Siewki złote gromadziły się w październiku najczęściej w stadach od 101 do 500 os. (30%), a w listopadzie spotykano najwięcej stad liczących 11–50 os. (29%). U obu gatunków zaznaczył się spadek przeciętnej wielkości stada w stosunku do poprzedniego liczenia w roku 2014. Na podstawie danych ze 110 miejsc skontrolowanych w obu miesiącach stwierdzono spadek liczebności czajki i wzrost liczebności siewki złotej między październikiem i listopadem we wszystkich regionach Polski. W obu miesiącach najwięcej (36% i 37%) czajek przebywało na spuszczonych zbiornikach wodnych, głównie na stawach rybnych. Siewki złote najliczniej spotykano na polach ze wschodzącą oziminą, choć między październikiem i listopadem zaznaczył się silny spadek (z 72% do 39%) ich udziału w tym siedlisku. W listopadzie 2020 w Polsce zatrzymało się co najmniej 2–3% czajek i około 3–4% siewek złotych zimujących w Europie, co po raz kolejny wskazuje na duże znaczenie Polski dla tych gatunków w okresie wędrówki.

Słowa kluczowe: czajka, Vanellus vanellus, siewka złota, Pluvialis apricaria, migracja jesienna, preferencje siedliskowe

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2021, 62: 310–338

Kartoteka Rzadkich Ptaków w Polsce w roku 2019 – gatunki lęgowe

Łukasz Ławicki, Szymon Beuch, Tomasz Chodkiewicz, Przemysław Wylegała, Jacek Betleja, Szymon Bzoma, Zdzisław Cenian, Robert Cymbała, Paweł Czechowski, Stanisław Czyż, Piotr Dębowski, Andrzej Dylik, Andrzej Górski, Grzegorz Grygoruk, Wojciech Guzik, Krzysztof Jankowski, Zbigniew Kajzer, Dominik Krupiński, Dorota Łukasik, Łukasz Matyjasiak, Grzegorz Neubauer, Sławomir Sielicki, Bartosz Smyk, Krzysztof Stasiak, Łukasz Wardecki, Marcin Wężyk, Maria Wieloch, Bartłomiej Woźniak, Monika Zielińska, Piotr Zieliński, Arkadiusz Sikora

Abstrakt: Raport podsumowuje wyniki zebrane w Kartotece Rzadkich Ptaków dotyczące gatunków lęgowych w Polsce w roku 2019. Scharakteryzowano populacje lęgowe 32 rzadkich taksonów (30 gatunków i 2 podgatunków), w tym ich liczebność, rozmieszczenie i trendy. Zróżnicowane okresy do oceny trendów podano w przeglądzie gatunków. Wysoką lub rekordową liczebność odnotowano dla: łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (190 par), gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca (27 p.), hełmiatki Netta rufina (52 p.), podgorzałki Aythya nyroca (131 p.), mandarynki Aix galericulata (96 p.), dubelta Gallinago media (345 samców), ślepowrona Nycticorax nycticorax (1 293 p.), czapli białej Ardea alba (378 p.), puszczyka mszarnego Strix nebulosa (10 p.), sokoła wędrownego Falco peregrinus (49 p.) i wodniczki Acrocephalus paludicola (4 500 s.). Trend spadkowy dotyczył m.in.: mewy czarnogłowej Ichthyaetus melanocephalus (42 p.), rybołowa Pandion haliaaetus (27 p.) i kraski Coracias garrulus (13 p.). Populacje ostrygojada Haematopus ostralegus (26 p.), kulika wielkiego Numenius arquata (167 p.), orlika grubodziobego Clanga clanga (17 p.; w tym 8 czystych par) i orła przedniego Aquila chrysaetos (33 p.) utrzymywały się na stabilnym poziomie. Populacja rybitwy czubatej Thalasseus sandvicensis (130 p.) poniosła całkowite straty lęgowe. Poza główną ostoją (Bagna Biebrzańskie) odnotowano w kraju 35 p. pliszki cytrynowej Motacilla citreola. Następujące taksony nie przekroczyły liczby 5 p.: bernikla kanadyjska Branta canadensis (1 p.), szczudłak Himantopus himantopus (1 p.), gadożer Circaetus gallicus (3 p.), uszatka błotna Asio flammeus (5 p.), „srokosz stepowy” Lanius excubitor homeyeri (1 p.), czarnowron Corvus corone (3 p. mieszane z wrona siwą C. cornix), pomurnik Tichodroma muraria (min. 1 p.) i „pliszka tundrowa” M. flava thunbergi (4 p.). Nie wykryto lęgów szablodzioba Recurvirostra avosetta, aleksandretty obrożnej Psittacula krameri, wójcika Phylloscopus trochiloides i droździka Turdus iliacus, gniazdujących w poprzednich latach.