Zeszyt 2017-4

Ornis Polonica 2017, 58: 215–243

Awifauna lęgowa Chełmskich Torfowisk Węglanowych – zmiany jakościowe
i ilościowe w latach 1986–2015

Tomasz Buczek, Alicja Buczek

Abstrakt: W pracy zaprezentowano wyniki inwentaryzacji ornitologicznych prowadzonych w latach 1986–2015 na obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 „Chełmskie Torfowiska Węglanowe” PLB060002 (4309 ha), położonego w okolicach Chełma (wschodnia Polska). Alkaliczne torfy determinują występowanie unikatowych zbiorowisk roślinnych, m.in. szuwaru kłoci wiechowatej Cladietum marisci (753 ha). Wysokie walory ostoi związane są z występowaniem gatunków zagrożonych w Europie i na świecie: dubelta Gallinago media (10–12 tokujących samców w roku 2014) i wodniczki Acrocephalus paludicola (270 śpiewających samców w 2014). W latach 1986–2015 największy regres liczebności odnotowano w populacjach siewkowców na torfowiskach Bagno Serebryskie, Brzeźno i Roskosz: czajki Vanellus vanellus (145 par w 1987 – 12 par w 2011), rycyka Limosa limosa (73 pary w 1987 – 9 par w 2011) i krwawodzioba Tringa totanus (23 pary w 1987 – 3 pary w 2011). Kulik wielki Numenius arquata (maks. 8 par w 1993) zaprzestał gniazdowania w roku 2003. Silne spadki liczebności odnotowano u błotniaka stawowego Circus aeruginosus (65 par w 1992 – 10 par w 2015) i łąkowego C. pygargus (43 pary w 1987 – 2 pary w 2015 i 0 par w 2016). Sporadycznie gniazdowały rybitwa białoskrzydła Chlidonias leucopterus (maks. 515 par w 2013) i uszatka błotna Asio flammeus (maks. 11 par w 1990). Wzrost liczebności dotyczył m.in. bąka Botaurus stellaris (6–7 teryt. w 1985 – 22–23 teryt. w 2015) i żurawia Grus grus (1 para w 1987 – 9 par w 2011). Liczebność wodniczki w badanym okresie nie uległa zmianom. Wśród przyczyn zaniku lub zmian liczebności ptaków należy wymienić: wzrost presji drapieżników, zmiany krajobrazowe związane z wycinką drzew i zakrzewień, zmiany struktury roślinności związane z ekspansją trzciny Phragmites australis, lokalny wzrost poziomu wody związany z aktywnością bobrów Castor fiber oraz zaprzestanie użytkowania łąk lub przekształcanie ich w grunty orne.

Słowa kluczowe: Chełmskie Torfowiska Węglanowe, obszar specjalnej ochrony, awifauna lęgowa, Polska wschodnia, dubelt, wodniczka

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2017, 58: 244–273

Awifauna nielęgowa Jezior Konińskich – stan aktualny i zmiany

Sławomir Mielczarek, Aleksander Winiecki

Abstrakt: W niniejszej pracy scharakteryzowano pozalęgową awifaunę wodną kompleksu pięciu jezior i dwóch akwenów pochodzenia antropogenicznego, w tym stawów hodowlanych, koło Konina (centralna Polska). Zbiorniki te, połączone kanałami, są wykorzystywane do chłodzenia elektrowni węglowych. Jeziora są silnie podgrzane, bogate w obce i ekspansywne gatunki zwierząt i roślin, zwłaszcza małży i ryb. Podstawowe badania ornitologiczne prowadzono w sezonie 2010/2011. Uzyskane wyniki porównano z niepublikowanymi danymi z trzech wcześniejszych cykli badawczych, począwszy od przełomu lat 60. i 70. XX w. Współczesne i dawne wysokie bogactwo awifauny wodnej to efekt płytkości zbiorników, dużej biomasy fauny dennej oraz braku pełnej pokrywy lodowej nawet podczas ostrych zim. Regularnie występują tu duże skupienia bentofagów (łyski Fulica atra i grążyce Aythya sp.) oraz ichtiofagów (czaple Ardea sp., kormorany Phalacrocorax carbo, perkozy Podiceps sp., tracze Mergus sp.). Najważniejsze dla wyżej wymienionych ptaków są dwa największe, najpłytsze i trwale podgrzewane jeziora – Gosławskie i Pątnowskie. Znaczny spadek koncentracji łyski w skali dziesięcioleci można wiązać z fluktuacjami, a regionalnie ze spadkiem wielkości jej populacji lęgowych. Znaczący wzrost liczebności ichtiofagów, zwłaszcza kormorana, to pochodna jego ekspansji, a lokalnie – korzystnych warunków pokarmowych. Powstanie i rozwój ponadprzeciętnie dużych, wielogatunkowych skupisk migrujących i zimujących mew oraz gęsi, to połączony efekt zjawisk globalnych, obecności energetycznie korzystnych miejsc nocowania (ciepłe, nie zamarznięte wody) i bliskość optymalnych żerowisk (składowisk odpadów oraz agrocenoz).

Słowa kluczowe: ptaki wodne, zmiany liczebności, podgrzewane jeziora

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2017, 58: 274–282

Sowy Strigiformes Białegostoku – rozmieszczenie, liczebność i zmiany

Adam Zbyryt, Edyta Kapowicz, Oliwier Myka, Michał Polakowski

Abstrakt: Sowy Strigiformes należą do stosunkowo słabo zbadanych ptaków w miastach w Polsce. Wiosną roku 2015 przeprowadzono inwentaryzację sów w granicach administracyjnych Białegostoku. Uzyskane wyniki porównano z materiałami archiwalnymi, które pochodziły głównie z lat 90. XX wieku. W trakcie badań wykryto 28 terytoriów sów należących do 3 gatunków. Najliczniejszym gatunkiem był puszczyk Strix aluco (21 rewirów), który preferował parki i lasy (69% rewirów), rzadziej natomiast obszary zurbanizowane (31%). Zagęszczenie jego terytoriów w przeliczeniu na całkowitą powierzchnię miasta wynosiło 2,1 teryt./10 km2, na powierzchnię leśną i parkową – 5,2 teryt./10 km2, a na powierzchnię zurbanizowaną – 1,0 teryt./10 km2. Średni wiek lasów zasiedlanych przez puszczyki wyniósł 77 lat (zakres: 55–99; SD=14). Wśród nich dominowały drzewostany sosnowe (86%). Poza puszczykiem wykryto 6 zajętych rewirów uszatki Asio otus (0,6 teryt./10 km2) i pojedyncze terytorium sóweczki Glaucidium passerinum, jednak ostatecznie nie potwierdzono lęgu tego gatunku. Przeprowadzone badania potwierdzają wzrost liczebności terytoriów puszczyka i uszatki na terenie Białegostoku, a także zanik dwóch innych gatunków: pójdźki Athene noctua i płomykówki Tyto alba. Średnie zagęszczenia terytoriów lęgowych puszczyka i uszatki kształtują się na przeciętnym poziomie w porównaniu do innych dużych miast w Polsce.

Słowa kluczowe: puszczyk, uszatka, sowy w miastach, urbanizacja

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2017, 58: 283–289

Zimowanie podgatunków srokosza Lanius excubitor ssp. w północno-wschodniej Polsce

Adam Zbyryt, Edyta Kapowicz, Jarosław Banach, Monika Broniszewska, Michał Polakowski

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2017, 58: 289–296

Wysoka liczebność rybitwy białowąsej Chlidonias hybrida w Ostoi Biebrzańskiej w 2017 roku

Łukasz Krajewski, Piotr Marczakiewicz, Piotr Dombrowski

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2017, 58: 296–299

Pierwsze i drugie stwierdzenie kaniuka Elanus caeruleus w Polsce