Ornis Polonica 2017, 58: 143–159
Wędrówka żurawia Grus grus w polskiej części Karpat i wybrane czynniki wpływające na jej intensywność
Rafał Bobrek, Tomasz Wilk, Aleksandra Pępkowska-Król
Abstrakt: W pracy omówiono parametry przelotu żurawia Grus grus przez polską część Karpat i oceniono wpływ pogody na intensywność migracji. Obserwacje prowadzono jesienią (2011–2013) i wiosną (2015), w odpowiednio 28 i 12 punktach obserwacyjnych rozmieszczonych w całym regionie. Migracja koncentrowała się we wschodniej części regionu, a jesienią niewielki, choć wyraźny przelot miał miejsce również na zachodzie regionu. Wiosną wędrówka trwała przynajmniej 43 dni (8.03–19.04), a średnio na punkt przypadało 33,9 migrujących os./10 h obserwacji. Stado liczyło przeciętnie 61,9 (Me=53) os., a największe 292 os. Żurawie migrowały niemal wyłącznie w kierunku N i NE. Jesienią wędrówka trwała ok. 80 dni (24.08–11.11), a przelot był mniej intensywny – średnio15,6 os./10 h obserwacji. Przeciętne stado liczyło 28,9 (Me=24) os., a największe 222 os. Ptaki migrowały głównie na S i SW, a w punktach położonych w zachodniej części regionu głównie na W. Kulminacja wędrówki miała miejsce w godzinach południowych (wiosna) lub późnym popołudniem (jesień). Wiosenny szczyt przelotu miał miejsce w połowie marca, a jesienny w ostatniej dekadzie września. W porównaniu do danych z lat 1960. i 1980. oba terminy kulminacji wędrówki przypadły wcześniej, a okres przelotu jesiennego wydłużył się w wyniku przyśpieszenia terminu jego początku. Jesienią ptaki preferowały dobrą widoczność i wiatr o umiarkowanym nasileniu. Aż 69,2% stad wiosną i 87,6% jesienią migrowało lotem aktywnym.
Słowa kluczowe: dynamika i fenologia przelotu, warunki pogodowe, bariera wędrówkowa, góry
Ornis Polonica 2017, 58: 160–177
Wędrówka grzywacza Columba palumbus w polskiej części Karpat – parametry przelotu i selektywność ptaków względem czynników meteorologicznych
Rafał Bobrek, Tomasz Wilk, Aleksandra Pępkowska-Król
Abstrakt: W pracy omówiono fenologię i dynamikę wędrówki, wielkość stad i kierunki przelotu grzywacza Columba palumbus w polskiej części Karpat. Oceniono także wpływ zmiennych pogodowych na intensywność przelotu. Obserwacje prowadzono jesienią (2011–2013) i wiosną (2015), odpowiednio w 28 i 12 punktach obserwacyjnych. Migrujące grzywacze stwierdzono we wszystkich badanych punktach, choć liczniej w tych położonych na obrzeżach regionu. Wiosenna migracja badanego gatunku obejmowała przynajmniej 57 dni (8.03–3.05), a średnio na punkt przypadało 18,7 os./10 h obserwacji. Przeciętne i największe stado liczyło odpowiednio 4,9 (SD=7,7; Me=2) i 52 os. Jesienią przelot obejmował przynajmniej 90 dni (14.08–11.11) i był bardziej nasilony niż wiosną – średnio 57,1 os./10 h obserwacji. Przeciętne stado liczyło 18,0 (SD=38,9; Me=3) os., a największe 497 os. W obu porach roku najintensywniejszy przelot notowano rano, a wiosną także wczesnym popołudniem. Wiosną migrowało o ok. 82% mniej grzywaczy niż jesienią. Jesienią ptaki te częściej wędrowały przy dobrej widoczności i wietrze z kierunku N, NE lub W, natomiast wiosną preferowały przelot przy średnim i dużym zachmurzeniu, słabych opadach oraz umiarkowanym i silnym wietrze, najchętniej z kierunku N lub NW. Grzywacze wędrowały ze zbliżoną częstością wzdłuż osi NE–SW i N–S, a znacznie rzadziej osi E–W. Wysoki udział osi N–S sugeruje, że wiele ptaków nie podąża na zimowiska szlakiem kontynentalnym, lecz śródziemnomorskim. Szczyt przelotu jesiennego – obejmujący okres 28.09–15.10 – był zbieżny z terminami najintensywniejszej migracji w innych regionach Polski i środkowej Europy, co wskazuje, że wędrówka zsynchronizowana jest na znacznym obszarze kontynentu. Wiosenny szczyt przelotu (w Karpatach obejmujący 3. dekadę marca), jest w skali środkowej Europy regionalnie zróżnicowany i wykazuje opóźnienie w miarę posuwania się na północ i wschód.
Słowa kluczowe: grzywacz Columba palumbus, migracja dzienna, fenologia i dynamika przelotu, szlaki migracyjne, góry, wiatr
Ornis Polonica 2017, 58: 178–186
Gniazdowanie czapli siwej Ardea cinerea w województwie warmińsko-mazurskim – rozmieszczenie i liczebność kolonii lęgowych
Adam Zbyryt, Sebastian Menderski
Abstrakt: Celem pracy jest przedstawienie liczebności i rozmieszczenia czapli siwej Ardea cinerea w województwie warmińsko-mazurskim. Inwentaryzację kolonii czapli siwej prowadzono w roku 2016. Stwierdzono 28 miejsc gniazdowania czapli siwej, w których gnieździło się 2413 par. Średnie zagęszczenie par lęgowych wyniosło 100 par/1000 km2, czaplińców 1,1 kolonii/1000 km2, a średnia wielkość kolonii 86 par (zakres 1–251). Czaplińce położone były przeważnie w drzewostanach o powierzchni poniżej 25 ha (zakres 0,4–21,2), których średni wiek wynosił 77 lat (zakres: 28–151). Pośród nich przeważały drzewostany jednogatunkowe (70%). Średnia odległość od potencjalnych żerowisk wyniosła 394 m (zakres 0–2230). Większość czaplińców była położona do 500 m od ludzkich zabudowań (79% kolonii) – średnia odległość wynosiła 403 m (zakres 50–2330). Na stałym lądzie znajdowało się 17 kolonii lęgowych (60,7%), 10 na wyspach jeziornych (35,7%) i 1 w trzcinowisku (3,6%). Połowa czaplińców stanowiła kolonie mieszane z innymi gatunkami ptaków gniazdującymi kolonijnie: kormoranem Phalacrocorax carbo (12 kolonii) i z czaplą białą A. alba (2 kolonie).
Słowa kluczowe: czapla siwa Ardea cinerea, kolonia lęgowa, wielkość populacji
Ornis Polonica 2017, 58: 187–196
Monitoring akustyczny ptaków migrujących nocą – zagadnienia związane z automatyczną detekcją głosów
Hanna Pamuła, Maciej Kłaczyński, Wiesław Wszołek, Magdalena Remisiewicz
Abstrakt: Celem artykułu jest wprowadzenie w problematykę związaną z monitoringiem akustycznym ptaków migrujących nocą. Przedstawiono koncepcję i wstępne wyniki takiego monitoringu na wybrzeżu Bałtyku. Zwrócono także uwagę na problemy występujące przy wykonywaniu długookresowych nagrań środowiskowych, m.in. trudności ze zmiennymi warunkami atmosferycznymi i różnymi zakłóceniami środowiskowymi. Następnie porównano metody automatyczne i manualne ekstrakcji głosów ptaków z nagrań uzyskanych jednej przykładowej nocy. Dwa testowane programy automatycznie wykrywające głosy wykazały się kilkakrotnie mniejszą skutecznością w wykrywaniu ptasich głosów niż segmentacja manualna, ale automatyczne przetwarzanie nagrań przy ich użyciu było ponad czterokrotnie mniej czasochłonne. Artykuł wskazuje na potrzebę dalszego rozwoju metod automatycznej analizy głosów nocnych migrantów, które mogłyby stać się metodą wspomagającą istniejące metody badania wędrówek ptaków.
Słowa kluczowe: wędrówki ptaków, głosy nocnych migrantów, przetwarzanie sygnałów, monitoring przyrodniczy
Ornis Polonica 2017, 58: 197–202
Wskazówki metodyczne do inwentaryzacji gniazd czapli siwej Ardea cinerea i czapli białej A. alba w koloniach lęgowych
Adam Zbyryt, Sebastian Menderski
Abstrakt: Porównaliśmy dwie techniki liczenia gniazd czapli siwej Ardea cinerea w kolonii lęgowej: (1) ze znakowaniem i (2) bez znakowania drzew gniazdowych. Badanie przeprowadziliśmy w 2017 r. w 13 losowo wybranych koloniach położonych w północnej Polsce. Liczenie gniazd bez znakowania drzew powodowało niedoszacowanie liczby gniazd o 17–36%. Do inwentaryzacji gniazd czapli siwej i czapli białej A. alba znajdujących się w trzcinowiskach i w koloniach mieszanych obu tych gatunków położonych na krzewach i drzewach zalecamy zastosowanie drona. Metoda ta jest szybsza niż inne tradycyjne i umożliwia zbieranie dokładniejszych informacji. Jednocześnie powoduje znacznie mniejsze niepokojenie lęgowych ptaków.
Ornis Polonica 2017, 58: 203–207
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2016–kwiecień 2017
Włodzimierz Meissner, Andrzej Kośmicki, Maciej Kozakiewicz, Sabina Kaszak
Ornis Polonica 2017, 58: 208–211
Niezgoda E. 2017. Dzięcioł czarny – król europejskich dzięciołów.
Poligrafia Redemptorystów, Tuchów. 126 str. ISBN 978-83-7631-738-0
Maciej Luniak, Tomasz Mazgajski
Ornis Polonica 2017, 58: 212–213
Jaki to ptak? – 88
Jan Lontkowski
