Ornis Polonica 57, 2016: 1–11
Wybrane elementy biologii lęgowej pliszki cytrynowej Motacilla citreola na Bagnach Biebrzańskich
Łukasz Krajewski
Abstrakt: W pracy określono preferencje siedliskowe pliszki cytrynowej Motacilla citreola gniazdującej na Bagnach Biebrzańskich porównując siedliska oraz intensywność ich użytkowania na stanowiskach lęgowych oraz w losowych punktach. Wykazano unikanie przez pliszki cytrynowe zwartych zakrzewień i zadrzewień. Stwierdzono natomiast preferowanie sąsiedztwa płatów szuwarów trzcinowych. Pary lęgowe spotykano najczęściej w miejscach nieregularnie koszonych, podczas gdy miejsca nieużytkowane i koszone regularnie były unikane. Większość (64%) odnalezionych stanowisk pliszki cytrynowej położonych było na torfowiskach niskich w odległości >1000 m od rzeki lub starorzeczy. Tylko 24% stanowisk zlokalizowanych było <100 m od rzeki lub starorzecza. Prześledzono również fenologię rozrodu oraz zmiany liczebności. W latach 2012–2014 szacowana liczebność pliszki cytrynowej na czterech corocznie kontrolowanych powierzchniach wynosiła odpowiednio: 24–26 par, 22–23 pary oraz 18–20 par. Uwzględniając niewielki stopień penetracji odpowiednich siedlisk, trudności w wykrywaniu gatunku oraz obserwacje o niższych kategoriach lęgowych (pary ptaków, śpiewające samce oraz pojedyncze ptaki) wielkość biebrzańskiej populacji gatunku oszacowano na 60–130 par lęgowych.
Słowa kluczowe: pliszka cytrynowa, Motacilla citreola, Kotlina Biebrzańska, biologia lęgowa, wybiórczość siedliskowa
Ornis Polonica 57, 2016: 12–28
Cenne gatunki ptaków i znaczenie OSO Natura 2000 Puszcza Borecka
Arkadiusz Sikora, Grzegorz Neubauer, Andrzej Sulej
Abstrakt: W roku 2011 przeprowadzono inwentaryzację wybranych gatunków ptaków lęgowych w obszarze specjalnej ochrony Natura 2000 Puszcza Borecka (190 km2). Wśród stwierdzonych cennych gatunków wyróżniają się dzięcioły – białogrzbiety Dendrocopos leucotos (12–18 par; 1,3% populacji krajowej; dalej pk), trójpalczasty Picoides tridactylus (1–5 par) i średni D. medius (230–310 par; 1,3% pk) oraz szponiaste – rybołów Pandion haliaetus (2 pary; 6% pk), trzmielojad Pernis apivorus (30–40 par) i orlik krzykliwy Clanga pomarina (20–23 pary). Ponadto istotne wielkości populacji odnotowano w przypadku bociana czarnego Ciconia nigra (10–13 par), jarząbka Tetrastes bonasia (490–750 samców; 3,5% pk), żurawia Grus grus (150–160 par) i samotnika Tringa ochropus (160–280 par; 1,3% pk). Wśród ptaków wodno-błotnych na uwagę zasługuje populacja zielonki Porzana parva, którą oceniono na 25–30 par (1,6% pk). Awifaunę puszczy wyróżniają także liczne populacje muchołówki białoszyjej Ficedula albicollis (150–170 par) i małej F. parva (250–500 par). Puszcza Borecka jest najcenniejszym przyrodniczo obszarem leśnym Warmii i Mazur, o wyjątkowo wysokiej wartości dla ptaków. Ornitologiczna ranga ostoi jest wybitna – mimo bardzo małej powierzchni należy ona do czołówki leśnych obszarów specjalnej ochrony na niżu Polski. Podstawowym warunkiem zachowania walorów ornitologicznych tego obszaru jest odpowiednio prowadzona gospodarka leśna.
Słowa kluczowe: Puszcza Borecka, obszar specjalnej ochrony, awifauna lęgowa, Polska północno-wschodnia
Ornis Polonica 57, 2016: 29–38
Awifauna lęgowa krajobrazu sadowniczego fragmentu Wysoczyzny Rawskiej
Sławomir Chmielewski
Abstrakt: Badania awifauny sadów k. Kłopoczyna (9 km2) przeprowadzono w roku 2004. W krajobrazie dominowały wysokotowarowe sady jabłoniowe Malus sp. zajmujące 65% powierzchni oraz pola i ugory, których udział sięgał 27%. Badane sady poddawane były intensywnym zabiegom agrochemicznym. Stwierdzono 52 gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe, spośród których oceną liczebności objęto 19 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były: trznadel Emberiza citrinella (11 p/km2), kulczyk Serinus serinus (9,6 p/km2), cierniówka Sylvia communis (2,2–2,7 p/km2), kuropatwa Perdix perdix (2,0 p/km2), kopciuszek Phoenicurus ochruros (1,9 p/km2), pliszka siwa Motacilla alba (1,8 p/km2) i gąsiorek Lanius collurio (1,6–1,9 p/km2). Trznadel zasiedlał zarówno wnętrza, jak i obrzeża sadów, większość par kulczyka (69%) zajmowało terytoria w wiejskiej zabudowie siedliskowej rozproszonej lub zwartej, cierniówka związana była z łąkami i zbiornikami wodnymi oraz towarzyszącymi im zakrzewieniami. Stwierdzono, że predyktywny model zagęszczeń gatunków w krajobrazie sadowniczym adekwatnie oszacowuje zagęszczenia populacji cierniówki, kuropatwy, kopciuszka, gąsiorka i sroki, przeszacowuje w przypadku sierpówki i pliszki siwej, a niedoszacowuje zagęszczenia w przypadku kulczyka, trznadla i przepiórki.
Słowa kluczowe: ptaki krajobrazu sadowniczego, zagęszczenia, wybiórczość siedliskowa, predyktywne zagęszczenia
Ornis Polonica 57, 2016: 39–57
Międzysezonowa powtarzalność dynamiki jesiennej migracji wróblowych Passeriformes nad Jeziorem Rakutowskim
Rafał Bobrek, Jakub Hasny, Joanna Kajzer-Bonk, Maciej Wayda, Sławomir Springer, Agata Żmuda
Abstrakt: Na podstawie wyników odłowów prowadzonych w latach 2010–2012 przeanalizowano przebieg dynamiki jesiennej migracji wróblowych nad Jeziorem Rakutowskim koło Włocławka (środkowa Polska) i przedyskutowano czynniki na nią wpływające. Wśród odławianych ptaków przeważały migranty dalekodystansowe, które odpowiadały za pierwszy, najwyraźniejszy szczyt przelotu w okresie wędrówki jesiennej. Mniej liczne migranty częściowe i krótkodystansowe tworzyły drugi, późniejszy szczyt. Wśród najliczniej chwytanych stwierdzono gatunki o wysokiej, np. trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus i rokitniczka A. schoenobaenus, jak i niskiej, np. dymówka Hirundo rustica i raniuszek Aegithalos caudatus, powtarzalności przebiegu wędrówki w kolejnych sezonach. Zaobserwowano wyraźne międzysezonowe podobieństwo dynamiki przelotu u różnych gatunków migrantów dalekodystansowych, krótkodystansowych oraz częściowo wędrownych, przejawiające się zbieżnością dat kolejnych minimów i maksimów (fal) przelotu. Dynamiki przelotu trzcinniczka i rokitniczki – gatunków o najwyższej powtarzalności wędrówki – wykazywały wyższe podobieństwo międzygatunkowe w pojedynczym sezonie, niż w obrębie każdego z tych taksonów w dwóch kolejnych sezonach. Sugeruje to, że o terminach wędrówki u badanych gatunków decydują w większym stopniu czynniki o podłożu egzogennym (np. warunki pogodowe), niż endogennym (wewnętrzny zegar biologiczny).
Słowa kluczowe: strategia wędrówki, fale przelotu, obrączkowanie
Ornis Polonica 2016, 57: 58–64
Występowanie kormorana Phalacrocorax carbo w dawnej Polsce na podstawie piśmiennictwa
Stanisław Cios
Ornis Polonica 2016, 57: 64–71
Liczebność, zagęszczenie i charakterystyka miejsc lęgowych sroki Pica pica w ekstensywnym krajobrazie rolniczym północno-wschodniej Polski
Adam Zbyryt, Marcin Dojlida
Ornis Polonica 2016, 57: 71–76
Gniazdowanie rybitwy białoczelnej Sternula albifrons w dolinie dolnego Dunajca
Tomasz Wilk, Szymon Mazgaj
Ornis Polonica 2016, 57: 76–78
Drugie stwierdzenie trznadla białogłowego Emberiza leucocephalos w Polsce
Marcin Faber
Ornis Polonica 2016, 57: 79–80
Taguchi F. 2015. The history of the Tree Sparrow in Japan. Self-publishing
Piotr Tryjanowski
Ornis Polonica 2016, 57: 81–82
Jaki to ptak? – 82
Jan Lontkowski
