Zeszyt 2015-1

Ornis Polonica 2015, 56: 1–24

Liczebność i rozmieszczenie żurawi Grus grus na jesiennych noclegowiskach w Polsce w latach 2009–2013

Arkadiusz Sikora, Łukasz Ławicki, Przemysław Wylegała, Wiesław Lenkiewicz

Abstrakt: W celu scharakteryzowania liczebności i rozmieszczenia żurawi Grus grus w Polsce w czasie jesiennej migracji w latach 2009–2013 przeprowadzono liczenia na 88–103 noclegowiskach. W roku 2009 wykonano 2 liczenia, a w kolejnych latach po 3 liczenia w sezonie. Łączna maksymalna liczebność żurawi stwierdzonych na wszystkich noclegowiskach wynosiła 93–120 tys. os., ze wzrostem wynoszącym 7% rocznie. Wszystkie noclegowiska znajdowały się na nizinach, a najliczniej żurawie notowano w północnej i zachodniej części kraju. W latach 2012–2013 na pojezierzach stwierdzono 46 i 53% ptaków, na nizinach w środkowej części kraju 28 i 23%, a na pobrzeżach Bałtyku – 22 i 26%. Na 6 stanowiskach stwierdzono zgrupowania ponad 5 tys. ptaków: Park Narodowy Ujście Warty, Dolina Dolnej Odry, Dolina Baryczy, Słowiński Park Narodowy, Bagno Nietlickie i Dolina Środkowej Noteci. Żurawie najliczniej nocowały w dolinach rzecznych – 47% wszystkich stwierdzonych żurawi, na stawach rybnych – 13%, jeziorach – 12%, torfowiskach wysokich i węglanowych – 7% i zalewiskach – 6%, a znacznie rzadziej korzystały z innych siedlisk (pola uprawne, odkrywka pokopalniana, pola irygacyjne i łachy w ujściu rzeki nad zatoką morską). W sezonach 2012 i 2013 w Polsce Północnej (powyżej 53°40′ N) maksymalne liczebności dla poszczególnych stanowisk stwierdzono tylko we wrześniu, natomiast na południe od tego równoleżnika największe skupienia występowały zwykle w październiku. Udział ptaków młodych w latach 2009–2013 wahał się w zakresie 8–12%. Liczba młodych w rodzinie wynosiła średnio 1,30 młodego. W grupach do 10 ptaków udział młodych na żerowiskach i w miejscach odpoczynku wynosił 28% i stopniowo zmniejszał się wraz ze wzrostem wielkości zgrupowania, osiągając 10% w stadach powyżej 100 ptaków. Spośród 123 skontrolowanych zlotowisk grupujących w latach 2009–2013 przynajmniej 100 ptaków, aż 74 (66%) są objęte przynajmniej jedną formą ochrony. Przez Polskę wędruje 20% populacji globalnej żurawi, ok. 25% populacji europejskiej i ok. 30% ptaków wędrujących przez Europę Środkową dwoma szlakami wędrówkowymi (zachodnim i bałtycko-węgierskim).

Słowa kluczowe: żuraw, Grus grus, noclegowiska, monitoring jesienny, Polska

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2015, 56: 25–31

Gniazdowanie raniuszka Aegithalos caudatus w grądach odrzańskich na Opolszczyźnie

Grzegorz Hebda

Abstrakt: W pracy przedstawiono zagęszczenie, strukturę podgatunkową populacji i miejsca gniazdowe raniuszka Aegithalos caudatus w grądach doliny Odry na Opolszczyźnie. W roku 2003 na dwóch powierzchniach próbnych (165 i 192 ha) stwierdzono zagęszczenie tego gatunku wynoszące odpowiednio 0,9–1,0 i 0,4–0,6 par/10 ha. Spośród 45 par, 35 (78%) było utworzonych przez osobniki podgatunku raniuszka białogłowego A. c. caudatus, a 22% stanowiły pary tworzone przez raniuszka białogłowego i czarnobrewego A. c. europaeus lub mieszańca międzypodgatunkowego. W latach 2001 i 2003–2005 znaleziono 44 gniazda, w tym 75% na dębach i 11% w pnączach chmielu. Spośród znalezionych gniazd 45% było umieszczonych w rozwidleniach konarów lub pnia, a 30% przy pniu u nasady gałązek. Średnia wysokość umieszczenia gniazd nad ziemią wynosiła 9,7 m (zakres: 0,5–22 m) i była dodatnio skorelowana z wysokością rośliny z gniazdem. Tak duża plastyczność raniuszka w wyborze miejsc gniazdowych prawdopodobnie wynika z antydrapieżniczej strategii ukierunkowanej na drapieżniki wzrokowo i czynnie wyszukujące gniazda.

Słowa kluczowe: raniuszek, Aegithalos caudatus, zagęszczenie, miejsca lęgowe, drapieżnictwo, dolina Odry

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2015, 56: 32–43

Zimowanie kulika wielkiego Numenius arquata w dolinie Wisły koło Gniewu

Arkadiusz Sikora

Abstrakt: Zimą 2013/2014 w dolinie Wisły koło Gniewu na Pomorzu przebywało maksymalnie 280 kulików wielkich Numenius arquata. Tej zimy w całym kraju stwierdzono łącznie ok. 510 os. tego gatunku, co mogło być skutkiem wyjątkowo ciepłego grudnia 2013. Podczas dnia ptaki przebywały na polach i użytkach zielonych, a noc spędzały na mieliznach wiślanych. Liczebności ptaków stwierdzone koło Gniewu w ciągu dnia i podczas przylotu na nocleg w tych samych dniach różniły się istotnie między sobą. W dni bez mrozu i pokrywy śnieżnej udział żerujących ptaków wynosił 77%, a odpoczywających 16%, zaś pozostałe rodzaje aktywności (kąpiel i zaniepokojenie) – 7%. Aktywność dzienna kulików po spadku temperatury poniżej 0°C zmieniała się: większość ptaków w pierwszych godzinach dnia odpoczywała, natomiast w okresie popołudniowym kuliki niemal wyłącznie żerowały. Najwięcej ptaków żerowało na łąkach i pastwiskach (55%), na oziminach (26%) i w rzepaku (17%), a pozostałe siedliska to zaorane pole i ściernisko po kukurydzy. W okresie bez mrozu na użytkach zielonych stwierdzono 47% ptaków, a po ochłodzeniu aż 94% obserwowano na łąkach i pastwiskach. Część zimujących ptaków wykazywało niektóre cechy podgatunku orientalis, u 43% osobników (N=30) podbarkówki były czysto białe, a u 40% z pojedynczymi ciemnymi plamkami. Ponadto 87% ptaków miało ciemne lotki 1. rzędu (od 1 do 5), bez wzoru z wcięciami, jak u podgatunku arquata. Jednak brak śladów pierzenia lotek 1. rzędu w okresie od połowy listopada do końca grudnia nie potwierdza przypuszczenia, że są to ptaki z podgatunku orientalis.

Słowa kluczowe: kulik wielki, Numenius arquata, zimowanie, aktywność dzienna, siedlisko, podgatunek

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2015, 56: 44–47

Obserwacja pary syczków Otus scops w dolinie Narwi

Kamil Kryński, Agata Urbanek, Przemysław Obłoza, Sławomir Rubacha, Wojciech Okliński

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2015, 56: 47–51

Ślimak nagi Arion sp. prawdopodobną przyczyną śmierci piskląt cierniówki Sylvia communis

Katarzyna Turzańska, Justyna Chachulska

Cały artykuł (PDF)

Ornis Polonica 2015, 56: 51–56

Gniazdowanie dymówek Hirundo rustica w krytych parkingach galerii handlowych