Ornis Polonica 2012, 53: 233–248
Biologia lęgowa wąsatki Panurus biarmicus na Jeziorze Łoniewskim w latach 1987–2009
Janusz Stępniewski
Abstrakt: Badania biologii lęgowej wąsatki Panurus biarmicus prowadzono w latach 1987–2009 na Jeziorze Łoniewskim w Wielkopolsce. Gniazda wąsatek najczęściej znajdowano w turzycach Carex sp. (36%; N=131), pałce wąskolistnej Typha angustifolia (35%; N=126) i trzcinach Phragmites australis (27%; N=97), a ich konstrukcja była trójwarstwowa. Gniazda były umieszczone na średniej wysokości 19,5 cm (SD=16,19; zakres 0–83 cm; N=211) nad podłożem. Wraz z upływem sezonu lęgowego wysokość umieszczenia gniazd wzrastała. Najwcześniejsze rozpoczęcie lęgu (zniesienie przez samicę pierwszego jaja) stwierdzono 17 marca, natomiast szczyt przystępowania do rozrodu przypadał na drugą dekadę kwietnia (16% lęgów). Sezon lęgowy wąsatek trwał 104–152 dni – średnio 121 dni. Dominowały lęgi złożone z 6 (37%) i 5 (29%) jaj, a średnia wielkość zniesienia wynosiła 5,6 (SD=1,1; zakres 2–9 jaj; N=255). Liczba jaj w zniesieniu zmniejszała się wraz z upływem sezonu lęgowego. Straty całkowite w lęgach wynosiły 45% i miały miejsce częściej na etapie pisklęcym (28%) niż inkubacyjnym (14%). Główną przyczyną strat było drapieżnictwo (69% zniszczonych lęgów), a w mniejszym stopniu niekorzystne warunki atmosferyczne (12%). Średnia liczba podlotów w gniazdach, w których wykluły się pisklęta wynosiła 3,2 (SD=2,4; N=126).
Ornis Polonica 2012, 53: 249–273
Zimowanie ptaków wodnych na terenach zurbanizowanych w Polsce w latach 2007–2009
Włodzimierz Meissner, Patryk Rowiński, Lucjan Kleinschmidt, Jacek Antczak, Piotr Wilniewczyc, Jacek Betleja, Roman Maniarski, Renata Afranowicz-Cieślak
Abstrakt: Liczenia zimujących ptaków wodnych przeprowadzono w latach 2007–2009 na terenie 265 miejscowości liczących powyżej 1000 mieszkańców, w 104 z nich ptaki liczono tylko w jednym, a w 59 we wszystkich trzech sezonach. Do opracowania włączono tylko wyniki liczeń przeprowadzonych na zbiornikach wodnych znajdujących się w granicach zabudowy miejskiej. Liczeniami objęto wszystkie gatunki ptaków wodnych z wyjątkiem mew Larus sp. W latach 2007 i 2008 na terenie 201 i 210 miast stwierdzono w sumie odpowiednio 84 203 i 124 135 zimujących ptaków wodnych. W tym czasie w polskich miastach przebywało nie mniej niż 20% krzyżówek Anas platyrhynchos, 17% łabędzi niemych Cygnus olor oraz 8–19% łysek Fulica atra zimujących na terenie całego kraju. W 59 miastach objętych kontrolami we wszystkich latach, najwyższą liczebność ptaków wodnych odnotowano podczas najmroźniejszej zimy (2009), a najniższą podczas najłagodniejszej (2007). Zdecydowanie najliczniejsza była krzyżówka, której w kolejnych latach stwierdzono od 69 123 (2007) do 107 926 (2008) osobników, stanowiąc 86,1% wszystkich ptaków wodnych w miastach. Krzyżówki najliczniej zimowały w Warszawie i we Wrocławiu, gdzie ich liczebność przekroczyła 10 tys. osobników. Kolejnymi najliczniejszymi gatunkami były łyska oraz łabędź niemy, których średni udział wyniósł odpowiednio 7,0% i 2,9%. Poziom 1% udziału w całym ugrupowaniu ptaków wodnych przekroczyły jeszcze kormoran Phalacrocorax carbo i nurogęś Mergus merganser, stanowiące odpowiednio 1,5% i 1,3% wszystkich stwierdzonych ptaków. W miejscach, w których ptaki były dokarmiane przez ludzi stwierdzono od 79% (2007) do 87% (2009) wszystkich ptaków wodnych. W przypadku mandarynki Aix galericulata, krzyżówki, głowienki Aythya ferina i łabędzia niemego w miejscach z dokarmianiem przebywało ponad 75% osobników. Obszarem wyjątkowym dla zimujących ptaków wodnych jest konurbacja górnośląska. Oprócz licznie zimujących krzyżówek i łabędzi niemych odnotowano tam największe miejskie zimowiska kokoszek Gallinula chloropus i łysek. Na tym obszarze stwierdzono też najwięcej gatunków rzadko pozostających na zimę w Polsce, w tym hełmiatki Netta rufina i podgorzałki A. nyroca oraz gatunki morskie.
Ornis Polonica 2012, 53: 274–282
Rozwój populacji lęgowej krogulca Accipiter nisus w Łodzi w początkach XXI wieku
Tomasz Janiszewski, Maciej Kamiński, Radosław Włodarczyk
Abstrakt: Status miejskich populacji krogulca w Polsce jest ciągle słabo rozpoznany. W latach 2010–2011 prowadzono badania nad liczebnością, rozmieszczeniem oraz wybranymi aspektami biologii lęgów krogulca Accipiter nisus w granicach administracyjnych Łodzi. W 2010 roku na terenie Łodzi odnaleziono stanowiska 34. par lęgowych (zagęszczenie 11,6 p/100 km²), spośród których 25 znajdowało się w strefie peryferyjnej (14,4 p/100 km²), a 9 w strefie okołośródmiejskiej i śródmiejskiej (7,5 p/100 km²). Rezultaty inwentaryzacji wskazują na silny wzrost liczby gniazdujących krogulców w porównaniu z latami 1998–2002, kiedy na terenie miasta odnotowano tylko 14 par lęgowych. Wzrost ten zaobserwowano we wszystkich strefach miasta. W czasie badań znaleziono 63 gniazda krogulca. W strefie śródmiejskiej i okołośródmiejskiej krogulce częściej budowały gniazda na drzewach liściastych niż miało to miejsce w strefie peryferyjnej. Zaobserwowano również, że gniazda na drzewach liściastych były zakładane niżej niż na drzewach iglastych.
Ornis Polonica 2012, 53: 283–292
Czynniki wpływające na skład diety puszczyka uralskiego Strix uralensis na Pogórzu Środkowobeskidzkim
Marta Kociuba
Abstrakt: Badania nad składem pokarmu puszczyka uralskiego prowadzono w latach 2005–2007 na terenie Pogórza Środkowobeskidzkiego (Karpaty, SE Polska). Analizowane próby pokarmowe (1039 ofiary wypreparowane z wypluwek) pochodziły z dziewięciu terytoriów lęgowych o różnej lesistości. Stwierdzono istotne różnice w składzie pokarmu puszczyka uralskiego w zależności od siedliska i liczebności gryzoni leśnych. W siedlisku leśnym, poza szczytem liczebności gryzoni leśnych, głównymi ofiarami puszczyka uralskiego były polnik Microtus arvalis, nornica ruda Clethrionomys glareolus oraz mysz leśna Apodemus flavicollis, stanowiąc odpowiednio 28%, 21% i 11% całkowitej biomasy ofiar. W roku szczytu liczebności gryzoni leśnych, udział w biomasie pokarmu nornicy rudej, myszy leśnej oraz nornika burego Microtus agrestis wyniósł odpowiednio 36%, 33% oraz 10%. W siedliskach otwartych głównym składnikiem diety był polnik (do 50% biomasy). Wysoki udział biomasy norników i nornicy rudej w diecie jest zbieżny ze zmierzchowo-porannym rytmem aktywności puszczyka uralskiego oraz tych ssaków. Nisza pokarmowa puszczyka uralskiego była węższa w siedliskach otwartych oraz w trakcie szczytu liczebności gryzoni leśnych w stosunku do niszy pokarmowej w siedlisku leśnym poza rokiem mysim. Przedstawione wyniki wskazują, że puszczyk uralski jest gatunkiem oportunistycznym pokarmowo.
Ornis Polonica 2012, 53: 293–297
Liczebność i rozmieszczenie sów Strigiformes w lasach Pogórza Strzyżowskiego
Grzegorz Pitucha, Andrzej Wojton
Ornis Polonica 2012, 53: 297–300
Gniazdowanie grzywacza Columba palumbus w bliskim sąsiedztwie pustułki Falco tinnunculus
Adam Zbyryt
Ornis Polonica 2012, 53: 300–302
Próba poligynii u trzcinniczka Acrocephalus scirpaceus na Stawach Milickich
Lucyna Hałupka, Hanna Sztwiertnia, Łukasz Tomasik
Ornis Polonica 2012, 53: 303–305
Krowia sierść jako materiał budulcowy gniazda kawki Corvus monedula – przypadek wyrywania włosia z żywego zwierzęcia
Michał Polakowski, Monika Broniszewska
Ornis Polonica 2012, 53: 305–308
Drugie stwierdzenie lęgu sieweczki morskiej Charadrius alexandrinus
w Polsce
Zbigniew Kajzer, Marcin Sołowiej
Ornis Polonica 2012, 53: 309–310
Jaki to ptak? Zagadka numer 69: Łozówka Acrocephalus palustris
Jan Lontkowski
