Ornis Polonica 2011, 52: 1–25
Zmiany w zespołach lęgowych ptaków dwóch parków Wrocławia w okresie
40 lat (1970–2010): przed i po przybyciu ważnych drapieżników
Ludwik Tomiałojć
Abstrakt: Wieloletnie liczenia ptaków lęgowych prowadzono w śródmiejskim Parku Słowackiego oraz części starego Parku Szczytnickiego ze strefy miejskiej, stosując tę samą odmianę metody kartograficznej. Prócz położenia parki różniły się: (a) P. Słowackiego (7, potem 7,5 ha) – nieco młodszy drzewostan z lokalnymi krzewami, liczniejszą obecnością ludzi, dawniej brakiem drapieżników, od r. 1972 zasiedleniem przez wrony siwe Corvus cornix, (b) Park Szczytnicki (badano 17 ha) – stary drzewostan dawnego lasu łęgowego, z nielicznymi krzewami, mniejszą liczbą ludzi, z wzrastającą liczbą drapieżników (kuny, wrony, ptaki szponiaste). W obu znajdowało się zwykle poniżej kilkunastu skrzynek lęgowych. Wojenne wyludnienie miasta i zdziczenie parków hamowało synurbizację awifauny do lat 1960.; potem szereg gatunków poczęło zwiększać liczebność. W P. Słowackiego zespół ptaków tworzyła fluktuująca liczba gatunków lęgowych, których łączne zagęszczenie wzrosło średnio do 294 p/10 ha, by po rozmnożeniu się wron obniżyć do 173 p/10 ha, wobec regresu gatunków licznych (grzywacz Columba palumbus, sierpówka Streptopelia decaocto, gawron Corvus frugilegus, kawka C. monedula, kos Turdus merula, mazurek Passer montanus). W P. Szczytnickim spadki zagęszczenia (z 230 do 145–149 p/10 ha) początkowo najbardziej dotyczyły dziuplaków, grzywacza i kosa. Wycofało się kilkanaście gatunków lęgowych (kawka, mazurek oraz inne mało liczebne), 2–3-krotnie spadła liczebność drozdów i gołębi, a przybyło 6–8 nowych. Obserwacje ataków na lęgi ptaków potwierdzają wniosek, że silne spadki w latach 1980. nastąpiły tu po przybyciu kun leśnych Martes martes, a regres ptaków wijących gniazda otwarte w latach 2000. po wzroście liczby wron. Reakcja na zagrożenie drapieżnictwem zdaje się utrzymywać u gatunków-ofiar przez wiele lat po zniknięciu kun leśnych.
Ornis Polonica 2011, 52: 26–39
Zimowanie czajki Vanellus vanellus i siewki złotej Pluvialis apricaria
w Polsce w latach 1990–2008
Włodzimierz Meissner, Arkadiusz Sikora, Sebastian Guentzel, Jacek Antczak
Abstrakt: W pracy opisano zimowanie czajki Vanellus vanellus i siewki złotej Pluvialis apricaria w Polsce w latach 1990–2008. Dla czajki przyjęto okres zimowania od 1.12 do 1.02, a dla siewki złotej od 1.12 do 29.02. W latach 1990–2008 uzyskano 197 stwierdzeń 19 351 czajek i 122 stwierdzenia 15 749 siewek złotych (po uwzględnieniu tylko jednej obserwacji z każdego miejsca w danym sezonie dla czajki odpowiednio: 94 i 12 804, a siewki złotej 67 i 11 656). Dawniej oba gatunki rzadko zimowały w Polsce. Również w latach 1990–2006 nie wykazano nasilenia się tego zjawiska, zaś znaczny wzrost liczby stwierdzeń i osobników obu gatunków odnotowano w latach 2007–2008. Prawdopodobnie nastąpił rzeczywisty wzrost, niezwiązany z większą aktywnością obserwatorów. Sezonowe wahania liczebności obu gatunków w skali całego kraju nie były związane ze średnimi temperaturami zimy. Jednak w okresie 2000/2001–2007/2008 zależność liczby zimujących czajek w północno-zachodniej Polsce była dodatnio skorelowana ze średnią temperaturą grudnia i stycznia. Większość stwierdzeń obu gatunków pochodziło z zachodniej Polski, na wschodzie zimowały rzadko i nielicznie. Stada do 50 ptaków stanowiły 61% wszystkich stwierdzeń czajki i 58% siewki złotej. Największe stado siewki złotej liczyło 1 200 os., a czajki – 1 000 os. Czajkę najczęściej spotykano na dnie spuszczonych stawów i zbiorników zaporowych oraz na łąkach, zaś siewki złote na dnie spuszczonych stawów oraz na zaoranych polach.
Ornis Polonica 2011, 52: 40–52
Spadek liczebności kulika wielkiego Numenius arquata w zachodniej Polsce w latach 1980–2010
Łukasz Ławicki, Przemysław Wylegała
Abstrakt: W ciągu ostatnich 30 lat w zachodniej Polsce (na zachód od Wisły) odnotowano bardzo wyraźny spadek liczebności kulika wielkiego Numenius arquata. Liczebność populacji lęgowej zmniejszyła się o ponad 70%, z 293–365 par w latach 1980–1996 do 84–109 par w okresie 2004–2010. Największy spadek dotyczy kluczowych lęgowisk w Wielkopolsce (spadek o 77%), na Pomorzu (81%) i Ziemi Lubuskiej (40%). Jedynie w Regionie Świętokrzyskim wykazano wzrost, a na Ziemi Łódzkiej fluktuacje liczebności. Z analizowanych 33 stanowisk kulika wielkiego na 26 (79%) odnotowano spadek liczebności lub zanik populacji, w przypadku 6 (18%) liczebność wzrosła, a na jednym stanowisku (3%) stwierdzono fluktuacje liczebności. Kluczowe lęgowiska kulika wielkiego, skupiające ponad 80% jego populacji w zachodniej Polsce, znajdują się obecnie w dolinach rzek: Noteci, Neru, dolnej i środkowej Warty, Obry oraz w Niecce Włoszczowskiej. Prawdopodobną przyczyną zanikania gatunku, podobnie jak w zachodniej Europie, jest niska udatność lęgów spowodowana wzmożonym drapieżnictwem oraz utrata siedlisk lęgowych. Dane z kilku regionów wschodniej części kraju sugerują, że spadek liczebności kulika wielkiego dotyczy całego kraju, tak jak to ma miejsce na większości jego europejskiego areału lęgowego.
Ornis Polonica 2011, 52: 53–61
Zależność między jakością śpiewu a kondycją i immunokompetencją u ptaków śpiewających
Magdalena Herdegen
Ornis Polonica 2011, 52: 62–67
Rozmieszczenie, liczebność i siedliska drozda obrożnego Turdus torquatus
w Beskidzie Wyspowym
Łukasz Kajtoch
Ornis Polonica 2011, 52: 67–69
Wysokie zagęszczenie wodniczki Acrocephalus paludicola w Dolinie Biebrzy wiosną 2010 roku
Michał Polakowski
Ornis Polonica 2011, 52: 69–71
Powtórne wykorzystanie gniazda u trzcinniczka Acrocephalus scirpaceus
Lucyna Hałupka, Ewelina Klimczuk
Ornis Polonica 2011, 52: 72–73
Jaki to ptak? Zagadka numer 62: Biegus zmienny Calidris alpina
Jan Lontkowski
