Ornis Polonica 2024, 65: 79–92
Wybiórczość siedliskowa ptaków związanych z potokami w skali zlewni: pliszka górska Motacilla cinerea i pluszcz Cinclus cinclus w Beskidzie Żywieckim
Michał Ciach, Katarzyna Bul
Abstrakt: Pliszka górska Motacilla cinerea i pluszcz Cinclus cinclus zasiedlając szybko płynące rzeki i strumienie należą do gatunków ściśle związanych z ciekami. Jednak preferencje siedliskowe ptaków wykorzystujących górskie cieki pozostają słabo rozpoznane w skali zlewni. Celem pracy była ocena preferencji siedliskowych pliszki górskiej i pluszcza w warunkach Beskidu Żywieckiego w odniesieniu do topografii terenu i typu siedliska. Cechami siedliska zwiększającymi prawdopodobieństwo występowania pliszki górskiej były rosnąca wysokość nad poziomem morza, ekspozycja północno-zachodnia i łagodniejsze nachylenie stoków, a także malejąca odległość od dróg; w przypadku pluszcza były to łagodniejsze nachylenie stoku oraz malejące odległości od dróg i obszarów zabudowanych, a także północne ekspozycje. Pluszcze preferowały cieki przecinające siedliska otwarte (łąki, pola uprawne i wczesne stadia sukcesyjne lasów), unikając cieków płynących przez drzewostany iglaste i mieszane. Natomiast pliszki górskie nie wykazywały wyraźnych preferencji względem typu drzewostanu otaczającego cieki. Stwierdzona preferencja przez pliszkę górską i pluszcza struktur tworzonych przez człowieka (drogi i zabudowa) może być jednak artefaktem, gdyż infrastruktura zwykle bywa skoncentrowana w dolinach. Badane gatunki preferowały miejsca, w których spadek strumienia jest łagodniejszy, co zapewne ma związek z możliwością gromadzenia się większych objętości wody i tworzenia siedlisk odpowiednich dla bezkręgowców stanowiących główne źródło pożywienia obu badanych gatunków. Ponieważ prace hydro-inżynieryjne i gospodarka leśna na przyległych obszarach lądowych mogą zmieniać charakter cieków i jakość wody (natlenienie i zakwaszenie), zachowanie naturalnie płynących wód jest istotne dla ochrony gatunków ptaków związanych z wodami górskimi.
Słowa kluczowe: rozmieszczenie gatunku, ptaki wodne, topografia, góry, Karpaty
Ornis Polonica 2024, 65: 93–113
Zimowanie ptaków wodnych na obszarach miejskich w Polsce w roku 2023
Włodzimierz Meissner, Łukasz Wardecki, Jacek Antczak, Jacek Betleja, Dawid Cząstkiewicz, Paweł Czechowski, Maciej Filipiuk, Paweł Grochowski, Grzegorz Grygoruk, Robert Hybsz, Adam Kaliński, Marcin Łukaszewicz, Dominik Marchowski, Patryk Rowiński, Piotr Rydzkowski, Włodzimierz Szczepaniak, Kazimierz Walasz, Tomasz Chodkiewicz
Abstrakt: W styczniu 2023 przeprowadzono liczenie ptaków wodnych na terenie 253 miejscowości. Do opracowania włączono wyniki liczeń przeprowadzonych na zbiornikach wodnych znajdujących się w granicach zabudowy miejskiej, gdzie ich występowaniu sprzyjało dokarmianie ptaków przez ludzi, a także spust ciepłej wody lub ścieków. W sumie stwierdzono 104 574 zimujących ptaków z 42 gatunków, z których najliczniejsze były: krzyżówka Anas platyrhynchos (68 997 os.), śmieszka Chroicocephalus ridibundus (16 726 os.), łyska Fulica atra (6 482 os.) i mewa siwa Larus canus (3 176 os.). Krzyżówki najliczniej zimowały w Warszawie i we Wrocławiu, gdzie ich liczebność wyniosła odpowiednio 4 971 i 2 276 osobników. Najwięcej śmieszek i mew siwych odnotowano w Gdańsku (odpowiednio 2 858 i 939 os.). Większe zgrupowania śmieszek obserwowano w miastach położonych nad Wisłą i Odrą lub na wybrzeżu Bałtyku, natomiast mewa siwa spotykana była głównie w miastach w północnej części kraju, a liczniej pojawiła się też w Bielsku Białej (354 os.) i w Warszawie (193 os.). Zimujących łysek nie stwierdzono w wielu miastach położonych w centralnej i wschodniej części kraju, a najwięcej ptaków tego gatunku (3 743 os.) przebywało w Kamieniu Pomorskim. Najwyższą liczebność łabędzi niemych Cygnus olor zanotowano w Bydgoszczy, gdzie przebywały 143 os., jednak w 78% miast, gdzie gatunek ten stwierdzono, przebywało poniżej 10 os. Wyniki uzyskane dla krzyżówki, łabędzia niemego i łyski porównano z danymi zgromadzonymi w latach 2007–2009, gdy po raz pierwszy zorganizowano podobne liczenie. W przypadku krzyżówki i łabędzia niemego najwięcej ptaków gromadziło się w miastach w trakcie zim o najniższych temperaturach. Zależności między temperaturą stycznia i liczebnością ptaków nie stwierdzono u łyski.
Słowa kluczowe: tereny zurbanizowane, zbiorniki wodne, zima, liczebność populacji, nauka obywatelska
Ornis Polonica 2024, 65: 114–126
Liczebność remiza Remiz pendulinus w pomorskiej części obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły oraz propozycja metody jej szacowania i oceny stanu ochrony gatunku
Dawid Strzelecki, Piotr Rydzkowski, Andrzej Kośmicki, Adam Janczyszyn
Abstrakt: W roku 2021 przeprowadzono ocenę liczebności i siedlisk remiza Remiz pendulinus na obszarze Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły PLB040003 w granicach województwa pomorskiego. Prace prowadzono na wyznaczonych w warunkach kameralnych powierzchniach próbnych. Podczas kontroli rejestrowano wszystkie obserwacje remiza i przypisywano im kryteria lęgowości, zgodne z Polskim Atlasem Ornitologicznym. Przeprowadzono 3 kontrole terenowe połączone ze stosowaniem stymulacji głosowej. Ponadto dla każdej powierzchni próbnej wykonywano dokumentację fotograficzną oraz wypełniano karty uproszczonego opisu siedliska. Zebrane materiały pozwoliły na ocenę stanu siedlisk gatunku oraz wyznaczenie stanowisk lęgowych z wykorzystaniem metody kartograficznej. Na podstawie dostępnych danych literaturowych i kartograficznych opracowano metodykę oceny stanu ochrony. Wyniki badań terenowych pozwoliły na oszacowanie całkowitej populacji gatunku na 75–112 par, ze średnim zagęszczeniem wynoszącym 4,0 pary/km2. Ocenę stanu ochrony siedlisk w obszarze określono na U2 (stan zły), ze względu na niewłaściwy stan siedlisk i szanse zachowania gatunku. Zastosowana metoda, zdaniem autorów, jest wystarczająca do oceny zmian populacji zachodzących na badanym obszarze, a przy tym stosunkowo prosta i powtarzalna. Proponuje się jej stosowanie na obszarach chronionych, zwłaszcza w rozległych dolinach rzecznych.
Słowa kluczowe: remiz, metody liczeń, szacowanie wielkości populacji, dolina rzeczna, obszar Natura 2000
Ornis Polonica 2024, 65: 127–152
Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2023
Komisja Faunistyczna
Ornis Polonica 2024, 65: 153–157
Pierwsze stwierdzenie orła południowego Aquila fasciata w Polsce na podstawie odczytu satelitarnego
Tadeusz Stawarczyk
Ornis Polonica 2024, 65: 157–160
Pierwszy nadrzewny lęg gęsiówki egipskiej Alopochen aegyptiaca w Polsce
Paweł Wieland, Rafał Kruk
Ornis Polonica 2024, 65: 161–170
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2023 – kwiecień 2024
Włodzimierz Meissner, Adam Janczyszyn, Andrzej Kośmicki, Helena Trzeciak
