Ornis Polonica 2019, 60: 1–15
Rola spiżarni u sóweczki Glaucidium passerinum w sezonie lęgowym
Romuald Mikusek
Abstrakt: Spiżarnie, czyli miejsca czasowego depozytu pożywienia, odgrywają u sóweczki Glaucidium passerinum znaczną rolę w okresie zimowym. Obserwacje przy 25 lęgach prowadzone w Górach Stołowych (SW Poland) w latach 1997–2006 wskazują, że również w sezonie lęgowym jest to bardzo ważne dostosowanie gatunku do zmiennej dostępności ofiar. Materiał obejmuje 183 spiżarnie, w których sowy składały pojedyncze ofiary. Były one tworzone wokół dziupli lęgowych niemal wyłącznie przez samicę, na wysokości 0–30 m (średnio 13 m) nad ziemią i w odległości 3–70 m (średnio 27,5 m) od dziupli, głównie na gałęziach świerków oraz na szczytach złamanych pni drzew. Samice składały i pobierały ofiary głównie o wschodzie i o zachodzie słońca, co pokrywało się ze szczytami dostarczania pokarmu przez samce. Spośród 191 ofiar przekazanych przez samce, 40% samice składały w spiżarniach. Ofiary były w nich przechowywane średnio przez 38 godz. Zanotowano 29 agresywnych starć w obrębie par lęgowych, z czego 26 (90%) były to ataki samic na samce. W pracy przedstawiono koncepcję tłumaczącą silną agresję samicy wobec samca w okolicach dziupli lęgowej, jako następstwo obrony zgromadzonych w spiżarniach ofiar.
Słowa kluczowe: sóweczka, Strigiformes, Strigidae, pokarm, spiżarnie, agresja samicy wobec samca
Ornis Polonica 2019, 60: 16–39
Liczebność kaczek Anatinae w okresie lęgowym na stawach rybnych w Polsce w latach 2016–2018
Michał Jantarski
Abstrakt: W połowie maja w latach 2016–2018 policzono, z podziałem na płeć, kaczki na stawach rybnych typu karpiowego o łącznej powierzchni 26 815 ha (33% powierzchni wszystkich tego typu stawów w Polsce). Łącznie stwierdzono 35 426 kaczek z 17 gatunków. Najliczniejszymi gatunkami były: krzyżówka Anas platyrhynchos, czernica Aythya fuligula, głowienka A. ferina i krakwa Mareca strepera, stanowiących łącznie 97% wszystkich kaczek. Stwierdzono 4 754 samice czernicy (zagęszczenie 1,8 samicy/10 ha powierzchni stawów). Porównanie zagęszczeń tej kaczki na stawach w różnych regionach kraju wykazało najwyższe wartości w regionie południowym i kieleckim, 3,3 razy wyższe niż na wschodzie i zachodzie kraju. Stwierdzono 2 877 samic głowienki (zagęszczenie 1,1 samicy/10 ha), a jej zagęszczenie w regionie kieleckim wyniosło 2,7 samic/10 ha i było 3–4 razy wyższe niż na wschodzie i zachodzie kraju. Zarejestrowano 865 samic krakwy (zagęszczenie 0,3 samicy/10 ha), rozmieszczonych stosunkowo równomiernie na terenie kraju; wyjątkiem był region kielecki, gdzie zagęszczenie gatunku było 2,5–3 razy wyższe niż na innych obszarach. Struktura płci (proporcja liczby samców do liczby samic) czernicy (1,21) była niemal identyczna w całym kraju, a głowienki (2,55) była geograficznie bardzo zróżnicowana. Na obfitych lęgowiskach kieleckich wyniosła 1,61, a na zachodzie kraju, gdzie liczebność populacji lęgowej głowienki silnie spada, osiągała 3,53. Wśród samic grążyc udział czernicy wyniósł 61%, głowienki 37%, a hełmiatki Netta rufina i podgorzałki A. nyroca poniżej 1%. Liczne populacje lęgowe kaczek w regionie kieleckim i południowym są prawdopodobnie związane w dużej mierze z brakiem lub nielicznym występowaniem na tych terenach, w przeciwieństwie do pozostałej części kraju, głównych drapieżników: wizona amerykańskiego Neovison vison i bielika Haliaeetus albicilla. Krajowe oceny ilościowe i trendy kaczek muszą być oparte na metodycznie wiarygodnych, materiałowo obfitych i geograficznie zróżnicowanych przesłankach. Uzyskane wyniki stanowią podstawę do monitorowania populacji lęgowych kaczek na wybranych kompleksach stawów rybnych w Polsce.
Słowa kluczowe: stawy rybne, grążyce, głowienka, czernica, krakwa, struktura płci, monitoring lęgowych kaczek
Ornis Polonica 2019, 60: 40–46
Kleptopasożytnictwo pokarmowe kawki Corvus monedula i gawrona C. frugilegus w okresie jesiennym i zimowym
Urszula Zaremba, Angelika Zbieć, Zbigniew Kasprzykowski
Abstrakt: W okresie jesienno-zimowym 2015–2016 na peryferiach Siedlec prowadzono obserwacje kleptopasożytnictwa pokarmowego kawki Corvus monedula i gawrona C. frugilegus. Opisano 259 interakcji zakwalifikowanych jako kleptopasożytnictwo obu gatunków w odniesieniu do gawronów żerujących na orzechach włoskich Juglans regia. Wyłącznie gawron uczestniczył w 160 interakcjach (61,8%), zaś wyłącznie kawka w 83 interakcjach (32,0%). Stwierdzono 16 przypadków (6,2%) grup mieszanych, w których agresorami były jednocześnie kawka i gawron. Nie odnotowano różnic pomiędzy gatunkami w średniej liczbie atakujących osobników, zarówno w mieszanych grupach, jak i grupach jednogatunkowych. U gawrona sukcesem kończyło się 16,2% zdarzeń, a u kawki – 7,2%. Prawdopodobieństwo udanej próby kleptopasożytnictwa wzrastało istotnie wraz ze zwiększeniem się liczby nękających gawronów. Liczba pasożytujących kawek nie miała wpływu na sukces w postaci odebrania orzecha.
Słowa kluczowe: kawka, gawron, orzech włoski, Juglans regia, interakcje międzygatunkowe, konkurencja pokarmowa
Ornis Polonica 2019, 60: 47–57
Liczebność i rozmieszczenie łabędzia niemego Cygnus olor na Obszarze Specjalnej Ochrony PLB200002 Puszcza Augustowska
Grzegorz Zawadzki, Dorota Zawadzka, Anna Sołtys, Jerzy Zawadzki
Abstrakt: Badano liczebność oraz rozmieszczenie łabędzia niemego Cygnus olor na 64 jeziorach oraz 14 ciekach wodnych na Obszarze Specjalnej Ochrony PLB200002 Puszcza Augustowska. W latach 2016–2018 wykonano 2–3 kontrole na wszystkich jeziorach obszaru, spływy kajakowe głównymi rzekami oraz marsze wzdłuż mniejszych cieków. Gniazdowanie łabędzia stwierdzono na 76,6% jezior oraz tylko na 29% analizowanych cieków wodnych. Stwierdzono coroczne gniazdowanie 131–162 par, a zagęszczenie populacji lęgowej wynosiło 9,7–12,1 par/100 km2 powierzchni ogólnej. Większość populacji gniazdowała na jeziorach (90–110 par), a mniejsza część na rzekach (39–47 par). Pojedyncze pary zajmowały inne typy zbiorników wodnych. Najważniejsze siedliska tego gatunku, na których corocznie przystępuje do lęgu po ponad 20 par łabędzi, to rzeka Czarna Hańcza oraz jezioro Wigry. Uzyskane dane wskazują, że w Puszczy Augustowskiej gniazduje około 2,1% krajowej populacji łabędzia niemego i w związku z tym gatunek ten powinien zostać uznany za przedmiot ochrony w OSO Puszcza Augustowska. W granicach obszaru w sezonie lęgowym przebywa 170–250 ptaków nielęgowych. Podczas przelotów jesiennych łabędzie zatrzymują się najliczniej na Wigrach, gdzie przebywało ok. 150–200 osobników, a w całej OSO ok. 220–300. Corocznie ptaki próbują zimować na Wigrach i Czarnej Hańczy.
Słowa kluczowe: łabędź niemy, Cygnus olor, jezioro Wigry, Puszcza Augustowska, liczebność, zagęszczenie
Ornis Polonica 2019, 60: 58–65
Wpływ tworzyw sztucznych na ptaki
Zuzanna Jagiełło
Ornis Polonica 2019, 60: 66–71
Sieweczka długonoga Charadrius asiaticus nowym gatunkiem dla awifauny Polski
Paweł Malczyk, Anna Kleszcz, Grzegorz Orłowski
Ornis Polonica 2019, 60: 71–74
Lęg pustułki Falco tinnunculus w gnieździe bociana białego Ciconia ciconia
Marek Murawski, Krzysztof Antczak
