Ornis Polonica 2014, 55: 227–239
Biologia rozrodu cierniówki Sylvia communis w Polsce – wyniki analizy kart gniazdowych
Justyna Chachulska, Katarzyna Turzańska, Marta Borowiec
Abstrakt: Praca jest podsumowaniem wiedzy o wybranych aspektach biologii lęgowej cierniówki Sylvia communis w Polsce na podstawie analizy 408 kart nadesłanych do Kartoteki Gniazd i Lęgów (KGiL) w latach 1987–2013. Gatunek ten nie był dotychczas w kraju szczegółowo badany. Ponad połowa danych pochodziła z województw: mazowieckiego, dolnośląskiego i śląskiego. Gniazda cierniówki znajdowano najczęściej w krajobrazie rolniczym, na terenach półotwartych gęsto porośniętych krzewami i roślinnością zielną. Umieszczone były zazwyczaj nisko, w 60% przypadków pomiędzy 0,2 a 0,6 m nad ziemią (zakres 0–4 m). Najwcześniejsze lęgi przypadały na drugą połowę kwietnia, a najpóźniejsze na drugą połowę lipca. Szczyt przystępowania do lęgów przypadał na drugą połowę maja. Cierniówka składała 3–6, najczęściej 5 lub 6 jaj, a średnia wielkość zniesienia wynosiła 5,1 jaja. Wielkość zniesienia malała wraz z upływem sezonu. Sukces lęgowy wynosił 51%. Zniszczeniu uległo 21% lęgów z jajami i 25% z pisklętami. Najczęstszą przyczyną strat było drapieżnictwo (ponad 50%).
Słowa kluczowe: cierniówka, Sylvia communis, karty gniazdowe, biologia lęgowa
Ornis Polonica 2014, 55: 240–256
Populacja lęgowa bociana białego Ciconia ciconia w Ostoi Warmińskiej
Adam Zbyryt, Sebastian Menderski, Sławomir Niedźwiecki, Roman Kalski, Karol Zub
Abstrakt: W ciągu 7 sezonów (2004, 2006, 2008 oraz 2010–2013) badano populację lęgową bociana białego Ciconia ciconia na Obszarze Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 Ostoja Warmińska (położenie punktu centralnego: 54°31’N; 20°80’E). Obszar ten należy do kluczowych miejsc występowania tego gatunku w skali światowej. W badaniach wykorzystano standardową metodykę stosowaną podczas Międzynarodowych Spisów Bociana Białego. Średnie zagęszczenie wynosiło od 50,2 pary/100 km2 w 2008 roku do 70,6 pary/100 km2 w 2004 roku (średnio 57,1 par/100 km2; SD=6,4). Średnia liczba młodych na parę wyniosła od 2,02 w 2004 roku do 2,81 w 2011 roku (JZa x=2,58; SD=0,29), a średnia liczba młodych w przeliczeniu na parę z sukcesem lęgowym od 2,3 w 2004 roku do 3,05 w 2013 roku (JZm=2,75; SD=0,27). Łącznie we wszystkich latach objętych badaniami populacja bociana białego w Ostoi Warmińskiej wyprowadziła co najmniej 12 329 młodych. Średnioroczna produkcja młodych wynosiła ok. 1761 os. Największy udział par bez młodych (%HPo) odnotowano w 2004 roku, natomiast najniższy w 2006 roku (x=7,3%; SD=3,7). Największe kolonie znajdowały się w północnej części badanego obszaru. W 17 koloniach w 2013 roku, w porównaniu do lat 2004, 2008, 2010, nastąpił spadek liczby gniazdujących w nich par od 10% (Momajny) do 49% (Rodnowo) (średnio 32%; SD=11,5%). Największe spadki dotyczyły dużych kolonii skupiających powyżej 30 par. W 4 małych i średnich koloniach (zakres 5–15 gniazd) i tylko w jednej dużej kolonii w Lwowcu nastąpił wzrost liczby par lęgowych. Sposób umieszczania gniazd bociana białego w Ostoi Warmińskiej w latach 2004–2013 ulegał wyraźnym zmianom. W 2013 roku w porównaniu do roku 2004 prawie o 20% wzrósł udział gniazd umieszczanych na słupach. W tym samym czasie liczba gniazd posadowionych na dachach budynków spadła o 23%.
Słowa kluczowe: bocian biały, Ciconia ciconia, rozmieszczenie, liczebność, sukces lęgowy, Ostoja Warmińska
Ornis Polonica 2014, 55: 257–263
Elementy ekologii rozrodu bąka Botaurus stellaris i czapli siwej Ardea cinerea na stawach hodowlanych w Siedlcach
Zbigniew Kasprzykowski, Artur Goławski
Abstrakt: W latach 2007–2009, na podstawie kontroli 12 gniazd bąka Botaurus stellaris i 9 gniazd czapli siwej Ardea cinerea określono wybrane parametry rozrodu obu gatunków na stawach hodowlanych w Siedlcach. Większość lęgów bąka była usytuowana w szuwarze trzcinowym, zaś czaple siwe gniazdowały wyłącznie w szuwarze pałkowym. Gniazda czapli siwej były większe i znajdowały się w większym oddaleniu od grobli i otwartego lustra wody, niż gniazda bąka. Pomimo podobnej liczby jaj i wyklutych piskląt, lęgi bąka charakteryzowały się niższą liczbą podlotów i mniejszym sukcesem lęgowym. Przyrosty długości dzioba piskląt były zbliżone u obu gatunków, w przypadku bąka stwierdzono szybsze tempo wzrostu skoku.
Słowa kluczowe: Ardeidae, miejsce gniazdowania, parametry lęgowe, wzrost piskląt
Ornis Polonica 2014, 55: 264–278
Ekspansja czapli białej Ardea alba na Warmii i Mazurach
Arkadiusz Sikora, Dawid Cząstkiewicz
Abstrakt: W pracy przeanalizowano obserwacje czapli białej Ardea alba na Warmii i Mazurach dokonane w latach 1989–2012. Zasadniczy materiał dotyczy stwierdzeń ptaków nielęgowych, zebranych zwykle podczas przypadkowych obserwacji. W latach 1989–2000 czapla biała stwierdzona została na zaledwie 10 stanowiskach, jednak już po kilku latach nastąpił bardzo dynamiczny wzrost liczebności i pojawiła się ona w szeregu nowych miejsc. Najpowszechniej spotykana była w latach 2011–2012, kiedy obserwowano ją aż w 117 miejscach spośród 161 odnotowanych w latach 1989–2012. Wiosną i latem pojawiała się nielicznie (po 11% wszystkich stwierdzeń oraz odpowiednio 3% i 5% wszystkich osobników). Najwięcej ptaków stwierdzono jesienią (76% wszystkich stwierdzeń i 91% osobników). Szczyt liczebności w tym okresie przypadał od 3. dekady września do 2. dekady października. Maksymalne zgrupowania liczyły 380 os. koło miejscowości Sątopy-Samulewo w gm. Bisztynek i 180 os. k. Kwiecewa w gm. Świątki. W okresie grudzień–luty odnotowano 2% stwierdzeń. Czaple biały najczęściej spotykano na jeziorach (37% spośród 151 stanowisk) i stawach rybnych (25%). Gatunkiem towarzyszącym czapli białej była czapla siwa A. cinerea (37% równoczesnych stwierdzeń obu gatunków). Przez większą część roku czapla siwa przeważała liczebnie nad czaplą białą z wyjątkiem okresu od sierpnia do października, kiedy liczniejsza była czapla biała. W roku 2008 wykryto pierwszy przypadek lęgu w regionie na polderze k. Sątop-Samulewa, gdzie prawdopodobnie lęgowe ptaki stwierdzono również w latach 2010 i 2012 oraz 12 par w roku 2013. Drugie stanowisko lęgowe z 8 parami lęgowymi wykryto w roku 2012 na jez. Gołdapiwo. Ekspansja czapli białej na Warmii i Mazurach odzwierciedla wzrost liczebności i zasięgu występowania gatunku w Europie.
Słowa kluczowe: czapla biała, Ardea alba, ekspansja, Warmia, Mazury
Ornis Polonica 2014, 55: 279–289
Porównanie dwóch metod cenzusów migrujących wiosną kaczek w szeroko zalewanej dolinie dużej rzeki
Michał Polakowski, Monika Broniszewska, Artur Goławski
Abstrakt: W latach 2013 i 2014 porównano wyniki liczeń kaczek (wliczając tracze) w trakcie ich wędrówki wiosennej w dolinie Biebrzy przy użyciu dwóch równocześnie zastosowanych metod – obserwacji z brzegu rzeki oraz z łodzi. Odcinek Biebrzy pomiędzy miejscowościami Osowiec i Łoje Awissa charakteryzuje się słabym dostępem z krawędzi doliny, natomiast od Łojów Awissa do ujścia Biebrzy dostęp ten jest łatwiejszy. Liczba gatunków była zbliżona dla obu metod oraz dla obu odcinków rzeki, natomiast obserwacje prowadzone z łodzi wykazywały więcej ptaków niż z brzegu. Na odcinku Osowiec – Łoje Awissa różnica była 4,5-krotna w porównaniu z obserwacjami z krawędzi doliny, a na odcinku Łoje Awissa – ujście była 1,7 razy większa, także na korzyść liczeń z łodzi. Część górna doliny (od Osowca do Łojów Awissa) charakteryzowała się także różnicą w udziale procentowym poszczególnych gatunków w zgrupowaniu pomiędzy porównywanymi metodami liczeń, zaś dla odcinka Łoje Awissa – ujście nie odnotowano różnic w strukturze dominacji zgrupowań ptaków liczonych tymi dwiema metodami. W przypadku dolin rzecznych charakteryzujących się szerokimi zalewami i utrudnionym dostępem z brzegu, zdecydowanie zaleca się ocenę liczebności ptaków wodnych o małych rozmiarach z wykorzystaniem środka pływającego. Zapewni to ustalenie bliższej rzeczywistej liczebności ptaków, zarówno poszczególnych gatunków, jak i całego zgrupowania.
Słowa kluczowe: kaczki, Anatinae, wędrówka wiosenna, dolina Biebrzy
Ornis Polonica 2014, 55: 290–298
Aktualizacja systematyki i taksonomii ptaków krajowych
Tadeusz Stawarczyk
Ornis Polonica 2014, 55: 299–301
Pierwsze stwierdzenie brodźca żółtonogiego Tringa flavipes w Polsce
Maciej Nagler
Ornis Polonica 2014, 55: 301–303
Kolejne stwierdzenia świstuna amerykańskiego Anas americana w Polsce
Mariusz Blank, Teresa Blank, Danuta Dydo, Michał Polakowski
Ornis Polonica 2014, 55: 304–305
Cocker M. 2013. Birds and People. Random House UK, London. 592 pp.
Piotr Tryjanowski
Ornis Polonica 2014, 55: 306–307
Jaki to ptak? 77
Jan Lontkowski
