Zeszyt 2013-3

Ornis Polonica 2013, 54: 159–169

Żywiciele i pora rozrodu kukułek Cuculus canorus w Polsce: analiza danych obrączkowania i kart gniazdowych

Tomasz Wesołowski, Tomasz Mokwa

Abstrakt: Przeanalizowano informacje o 181 pisklętach kukułki zaobrączkowanych w latach 1932–2009 i o 140 lęgach zawierających jaja lub pisklęta kukułki z lat 1970–2009 (karty gniazdowe). Pisklęta kukułek obrączkowano w gniazdach 17 gatunków, najczęściej trzcinniczka Acrocephalus scirpaceus i trzciniaka A. arundinaceus (łącznie prawie 55%). Wśród liczniej obrączkowanych gatunków ptaków, pisklęta kukułek stwierdzano najczęściej w gniazdach trzcinniczka (3,2% zaobrączkowanych lęgów gatunku), pliszki siwej Motacilla alba (2,0%) i trzciniaka (1,4%). Natomiast nie obrączkowano kukułek w gniazdach pleszki Phoenicurus phoenicurus, pokląskwy Saxicola rubetra, pierwiosnka Phylloscopus collybita, świstunki leśnej Ph. sibilatrix, gajówki Sylvia borin, piegży S. curruca, czy zaganiacza Hippolais icterina, mimo zaobrączkowania piskląt w wielu lęgach tych gatunków (230–630 lęgów/gatunek) oraz faktu, że jak pokazują dane z kart gniazdowych kukułki pasożytowały regularnie ich lęgi. Skład żywicieli zarejestrowanych na kartach gniazdowych w dużym stopniu pokrywał się z danymi z obrączkowania: w materiale z kart największy udział lęgów z kukułką stwierdzano u trzcinniczka (ok. 15%). Ponadto jaja lub pisklęta regularnie znajdowano u łozówki A. palustris, gąsiorka Lanius collurio i pliszki siwej. Pasożytnictwo kukułek stwierdzono w Polsce łącznie u 26 gatunków żywicieli. Kukułki rozpoczynały składanie jaj w pierwszych dniach maja, ostatnie jaja pojawiały się w początkach sierpnia. Połowa jaj była składana w ciągu pierwszych trzech tygodni czerwca, średnio 10.06. Pora rozrodu nie wykazywała tendencji do długookresowych zmian.

Słowa kluczowe: Cuculus canorus, Acrocephalus arundinaceus, Acrocephalus scirpaceus, Lanius collurio, efektywność rozrodu, żywiciele pasożytów lęgowych

Cały artykuł (pdf)

Ornis Polonica 2013, 54: 170–186

Cenne i nieliczne ptaki lęgowe na Obszarze Specjalnej Ochrony Puszcza Knyszyńska

Tomasz Tumiel, Paweł Białomyzy, Grzegorz Grygoruk, Michał Korniluk, Piotr Świętochowski, Marcin Wereszczuk, Michał Skierczyński

Abstrakt: W 2011 roku zinwentaryzowano wybrane gatunki ptaków lęgowych na Obszarze Specjalnej Ochrony Puszcza Knyszyńska (1395,9 km2) w północno-wschodniej Polsce. Liczenia przeprowadzano na 34 reprezentatywnych powierzchniach (24 o charakterze leśnym i 10 otwartym), które stanowiły kwadraty o bokach 2×2 km. Na każdej z powierzchni leśnych przeprowadzono 4 kontrole dzienne oraz dwie wieczorno-nocne, a na terenach otwartych dwie kontrole dzienne i jedną nocną. Wybrane gatunki liczono na całym obszarze badań. Na terenie Puszczy Knyszyńskiej stwierdzono ponad 5% polskiej populacji jarząbka Tetrastes bonasia (2100–2500 p), dubelta Gallinago media (25–37 samców), łęczaka Tringa glareola (1–2 p), sóweczki Glaucidium passerinum (110–150 p), włochatki Aegolius funereus (100–140 p), lelka Caprimulgus europaeus (450–650 p), dzięciołów: trójpalczastego Picoides tridactylus (49–54 p) i białogrzbietego Dendrocopos leucotos (25–27 p), pliszki cytrynowej Motacilla citreola (4–5 p) oraz wójcika Phylloscopus trochiloides (18 samców). Ponadto stwierdzono tu gniazdowanie przynajmniej 1% krajowej populacji łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (3–4 p), trzmielojada Pernis apivorus (60–80 p), błotniaka łąkowego Circus pygargus (13–15 p), orlika krzykliwego Aquila pomarina (55–60 p), derkacza Crex crex (860–950 samców), żurawia Grus grus (120–140 p), dzięciołów: zielonosiwego Picus canus (25–40 p), średniego D. medius (150–200 p) oraz czarnego Dryocopus martius (550–600 p), muchołówki małej Ficedula parva (800–1300 p), cietrzewia Tetrao tetrix (13 samców), kszyka G. gallinago (380–450 p), samotnika T. ochropus (240–280 p), siniaka Columba oenas (300–400 p) oraz droździka Turdus iliacus (5–10 p). Łącznie na terenie OSO wykazano 156 gatunków lęgowych i prawdopodobnie lęgowych, z których 14 zostało wymienionych w Polskiej czerwonej księdze zwierząt.

Słowa kluczowe: Puszcza Knyszyńska, Obszar Specjalnej Ochrony, inwentaryzacja, ptaki lęgowe, powierzchnie losowe

Cały artykuł (pdf)

Ornis Polonica 2013, 54: 187–195

Zgrupowanie ptaków lęgowych Pustyni Błędowskiej w gradiencie sukcesji

Damian Kurlej, Michał Ciach

Abstrakt: Pustynia Błędowska (12 km2), będąc jednym z największych w Europie obszarów czynnych pól deflacyjnych, podlega w ostatnich dekadach sukcesji roślinności, co ma istotny wpływ na awifaunę lęgową. Celem pracy było określenie składu gatunkowego i liczebności zgrupowania ptaków lęgowych siedlisk pustyni będących w różnych stadiach sukcesji. Prace prowadzono w roku 2012 przy pomocy metody kartograficznej na trzech powierzchniach próbnych reprezentujących kolejne stadia sukcesyjne. Na pustyni otwartej stwierdzono 11 gatunków lęgowych, na zakrzewionej 14, natomiast w borze sosnowym 12. Zagęszczenie par lęgowych na poszczególnych powierzchniach było zbliżone: 11,3–12,7 par/10 ha. Wysokie w skali kraju zagęszczenia stwierdzono u lerki Lullula arborea, świergotka polnego Anthus campestris oraz pleszki Phoenicurus phoenicurus. W porównaniu do lat 90. XX w. spadła liczba gatunków lęgowych oraz zagęszczenie ptaków związanych z terenami otwartymi. Za zmiany wieloletnie w awifaunie Pustyni Błędowskiej odpowiada głównie sukcesja roślinności.

Słowa kluczowe: awifauna lęgowa, sukcesja roślinności, środowiska suche.

Cały artykuł (pdf)

Ornis Polonica 2013, 54: 196–204

Zwiększenie wykrywalności sójek Garrulus glandarius przy użyciu stymulacji dźwiękowej

Tomasz Wilżak

Cały artykuł (pdf)

Ornis Polonica 2013, 54: 205–208

Wysokie zagęszczenie jarzębatki Sylvia nisoria w Kotlinie Biebrzańskiej w latach 2012 i 2013

Michał Polakowski

Cały artykuł (pdf)

Ornis Polonica 2013, 54: 208–212

Wysoka liczebność kropiatki Porzana porzana na Bagnach Rozwarowskich w 2011 roku – uwagi na temat metodyki liczeń