Ornis Polonica 2010, 51: 171–181
Ekologia rozrodu dymówki Hirundo rustica w Polsce – analiza kart gniazdowych
Paweł Czechowski
Abstrakt: W pracy przedstawiono analizę danych o 1570 lęgach dymówek, pochodzących z lat 1970–2008 z obszaru całej Polski, zgromadzonych w „Kartotece Gniazd i Lęgów”. Najwięcej informacji pochodziło z zachodniej i południowej części kraju (około 50%). Większość gniazd zbudowana była w budynkach gospodarczych (81,1%). Ponadto dymówki gniazdowały m.in. w bramach (5,3%), pod mostami (2,2%) i na zewnątrz budynków (1,7%). Najwięcej gniazd umiejscowionych było przy belkach podtrzymujących strop pomieszczeń (33,2%) oraz bezpośrednio przy ścianie (22,8%). Często gniazda oparte były o różne przedmioty: lampy, przewody elektryczne, specjalne deseczki. Średnia wysokość przytwierdzania gniazd wyniosła 2,6 m (zakres 1,2–15 m; SD=0,9). Odnotowano dwa szczyty przystępowania do rozrodu, w trzeciej dekadzie maja (lęgi pierwsze) i pierwszej dekadzie lipca (lęgi drugie). Stwierdzono długookresową tendencję do coraz szybszego rozpoczynania lęgów wraz z upływem lat. Dymówki składały 1–8 jaj, najczęściej 5, a średnia wielkość zniesienia wyniosła 4,6 jaja. Wielkość zniesienia malała wraz z upływem sezonu. Sukces lęgowy wyniósł 85,3%. Częściej niszczone były lęgi z jajami niż z pisklętami. Do najczęstszych przyczyn strat gniazdowych należały: porzucenie lęgu (23,6%), ubytek jaj lub piskląt (21,8%), zniszczenie gniazda (17,3%) oraz śmierć piskląt (20,9%). Straty częściowe u dymówki były niewielkie a najczęstszą ich przyczyną było niewyklucie jaj.
Ornis Polonica 2010, 51: 182–194
Zimowanie wodnika Rallus aquaticus, kszyka Gallinago gallinago i słonki Scolopax rusticola w północnej Polsce oraz uwagi o ich wykrywaniu
Arkadiusz Sikora
Abstrakt: W latach 1998–2010 na Pomorzu Gdańskim i w zachodniej części Warmii i Mazur badano zimowanie wodnika Rallus aquaticus, kszyka Gallinago gallinago i słonki Scolopax rusticola wykrywając odpowiednio: 52, 173 i 88 osobników. Na tym terenie wymienione gatunki zimowały regularnie, jednak ich liczebność na Pomorzu Gdańskim była kilka razy wyższa niż na Warmii i Mazurach. Najczęściej stwierdzano po 1–2 ptaki, tylko kszyka spotykano w grupach po 4–7 os. Wodniki i kszyki najliczniej zimowały w rowach śródpolnych. W początkowym okresie badań słonki spotykano w podobnych siedliskach, ale w ostatnim sezonie zdecydowaną większość osobników stwierdzono podczas poszukiwań na terenach źródliskowych w lesie. Wizualnie wykryto 37% wodników i 90% kszyków, zaś w przypadku słonki wizualnie wykryto 43% ptaków w okresie 1998–2009 oraz 60% zimą 2009/2010. Szeregu stwierdzeń wodnika dokonano na podstawie pozostawionych tropów, a słonki – tropów i śladów próbkowania dziobem w podłożu. Dane przedstawione w niniejszej pracy wskazują, że słonka zimuje w północnej Polsce znacznie liczniej niż sądzono, a niska liczba zimowych obserwacji jest związana ze skrytością gatunku, rozproszeniem osobników oraz niską liczbą kontroli w odpowiednich siedliskach, takich jak śródleśne źródliska. Doświadczenia autora wskazują, że w celu wykrycia zimujących słonek, kontrole śródleśnych źródlisk najlepiej prowadzić w ciągu dnia w styczniu i lutym. Najlepiej przeprowadzać je w warunkach zwiększających szanse wykrycia ptaków, tj. po kilkudniowym okresie mroźnej pogody z grubą i świeżą pokrywą śnieżną, co powoduje zmniejszenie dostępności do odpowiednich miejsc i koncentrowanie się ptaków. Podjęcie specjalnych poszukiwań tych gatunków zmieniłoby wiedzę o ich występowaniu zimą w Polsce.
Ornis Polonica 2010, 51: 195–203
Występowanie mewy srebrzystej Larus argentatus, białogłowej
L. cachinnans i romańskiej L. michahellis w Dolinie Górnej Wisły
Damian Wiehle, Grzegorz Neubauer
Abstrakt: W artykule opisano całoroczne wzorce występowania trzech gatunków dużych mew w Dolinie Górnej Wisły: mewy srebrzystej Larus argentatus, białogłowej L. cachinnans i romańskiej L. michahellis. Podczas 522 kontroli wykonanych w latach 2001–2008 stwierdzono w sumie 26 110 os. Średnia liczba (na jedną kontrolę) dużych mew wzrastała podczas 8 lat prowadzenia badań i była spowodowana wzrostem liczebności skupisk zimowych. Wielkość populacji zimującej w Małopolsce w badanym okresie oszacowano na 2 000–4 000 os. Przez cały rok dominowała mewa białogłowa, która stanowiła 90–99% wszystkich mew. Mewa srebrzysta oraz romańska były dużo mniej liczne, ten pierwszy gatunek występował głównie w okresie zimowym (do 12 os. podczas jednej kontroli), podczas gdy ten drugi głównie w okresie lata i jesieni (do 41 os. podczas jednej kontroli), a więc podobnie jak w środkowej Polsce. Jednak w porównaniu z Polską środkową, Małopolska jest regionem, w którym mewa białogłowa zdecydowanie silniej, jak nigdzie indziej w kraju, dominuje nad pozostałymi gatunkami mew, a dominacja ta jest stabilna przez cały rok.
Ornis Polonica 2010, 51: 204–219
Liczebność i rozmieszczenie gęsi na Dolnym Śląsku w okresie migracyjnym
i zimowym 2009/2010
Andrzej Wuczyński, Bartosz Smyk
Abstrakt: Ostatnie informacje o populacjach gęsi wędrujących i zimujących na Dolnym Śląsku pochodzą z lat 1990. W sezonie migracyjnym i zimowym 2009/2010 przeprowadzono akcję liczenia gęsi na porannych rozlotach z noclegowisk w poszerzonych granicach województwa dolnośląskiego. Liczenia odbyły się trzykrotnie w szczytach pojawu tych ptaków w okresie migracji jesiennej, wiosennej i zimowania. Łączne oceny liczebności w poszczególnych okresach wyniosły: listopad – 72 000–75 000 os., styczeń – 7 000–8 000 os., marzec – 120 000–130 000 os. (bez gęgawy Anser anser). Niską liczebność gęsi w styczniu oraz bardzo wysoką w marcu interpretowano nietypowymi warunkami pogodowymi. Stwierdzono osiem gatunków z rodzajów Anser i Branta, przy czym każdorazowo dominowały gęś zbożowa A. fabalis i gęś białoczelna A. albifrons. Udział drugiego gatunku w stadach mieszanych zmieniał się w ciągu roku i wynosił 9,3% (listopad), 0,3% (styczeń) i 13,9% (marzec). Potwierdzono kluczowe znaczenie trzech znanych wcześniej miejsc koncentracji gęsi: Zb. Otmuchowskiego, Zb. Mietkowskiego i Doliny Baryczy. Zebrane wyniki wskazują, że Dolny Śląsk jest obecnie jednym z najważniejszych środkowoeuropejskich miejsc postoju migracyjnego gęsi.
Ornis Polonica 2010, 51: 220–225
Zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków lęgowych na stawach
w Siedlcach w latach 1997–2009
Artur Goławski
Ornis Polonica 2010, 51: 225–229
Drugie i trzecie stwierdzenie markaczki amerykańskiej Melanitta americana w Polsce
Zbigniew Kajzer, Michał Skakuj
Ornis Polonica 2010, 51: 230–234
Dzięcioły białogrzbiety Dendrocopos leucotos i dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus w Beskidzie Średnim
Marcin Matysek, Łukasz Kajtoch
Ornis Polonica 2010, 51: 234–236
Obserwacje mieszańca czapli siwej Ardea cinerea i czapli białej Egretta alba w Parku Narodowym Ujście Warty
Zbigniew Kajzer, Sławomir Rubacha
Ornis Polonica 2010, 51: 237–238
Jaki to ptak? Zagadka numer 60: Szlamiec krótkodzioby Limnodromus griseus
Jan Lontkowski
Ornis Polonica 2010, 51: 239–240
Chylarecki P., Sikora A., Cenian Z. (red.). 2009. Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa
