Ornis Polonica 2010, 51: 1–13
Dzięcioł czarny Dryocopus martius i buk Fagus sylvatica gatunkami zwornikowymi dla siniaka Columba oenas w zachodniej Polsce
Ziemowit Kosiński, Elżbieta Bilińska, Julian Dereziński, Joanna Jeleń, Marcin Kempa
Abstrakt: Celem badań było zbadanie czynników warunkujących liczebność dzięcioła czarnego i siniaka w lasach zachodniej Polski. W latach 2003–2007, na siedmiu powierzchniach próbnych (łącznie 3164 ha), stwierdzono 33 terytoria dzięcioła czarnego i 98 par siniaka. Zagęszczenie dzięcioła czarnego wynosiło 0,3–2,3 ter./100 ha powierzchni leśnej, a siniaka – 0,5–12,6 par/100 ha pow. leśnej. Zagęszczenie dzięcioła czarnego i siniaka wzrastało wraz ze zwiększaniem się udziału drzewostanów z dominacją buka i grabu w wieku przekraczającym 80 lat. Zagęszczenie drzew z dziuplami wykutymi przez dzięcioła czarnego, będącymi potencjalnym miejscem gniazdowania siniaka, wynosiło 2,7–16,4/100 ha pow. leśnej, a zagęszczenie dziupli 4,3–45,7/100 ha pow. leśnej. Zagęszczenie dziuplastych drzew oraz zagęszczenie dziupli było istotnie związane z zagęszczeniem dzięcioła czarnego (odpowiednio: r=0,81; P=0,028 i r=0,87; P=0,011). Większość dziupli (84%) wykutych przez dzięcioła czarnego znajdowała się w bukach. Udział dziupli zajmowanych przez siniaka na poszczególnych powierzchniach wynosił 5–24%, średnio 16% (SD=7,4). Siniaki częściej zasiedlały dziuple wykute w bukach, a rzadziej w sosnach niż wynikałoby to z dostępności drzew z dziuplami. Zagęszczenie siniaka wzrastało wraz ze zwiększaniem się zagęszczenia dziuplastych drzew (r=0,79, P=0,033) i zagęszczenia dziupli (r=0,85; P=0,015). Po wykluczeniu z analizy dziupli wykutych w sosnach zależność między zagęszczeniem siniaka a zagęszczeniem dziupli była jeszcze silniejsza (r=0,98; P<0,001). Uzyskane wyniki wskazują, że zarówno aktywność dzięcioła czarnego, jak i obecność buka w drzewostanach zachodniej Polski odgrywa istotne znaczenie dla utrzymania populacji siniaka.
Ornis Polonica 2010, 51: 14–20
Liczebność i rozmieszczenie cierniówki Sylvia communis w krajobrazie rolniczym południowo-zachodniej Wielkopolski w latach 1998–2008
Paweł Szymański
Abstrakt: Celem pracy było określenie liczebności i rozmieszczenia terytoriów lęgowych cierniówki w krajobrazie rolniczym okolic Leszna w południowo-zachodniej Wielkopolsce. Badania prowadzono na powierzchni Dąbcze (10 km2) w latach 1998–2000 i 2007–2008 stosując kombinowaną odmianę metody kartograficznej. W okresie badań stwierdzono średnio 36,2 terytoriów lęgowych cierniówki w sezonie, od 23 (1998) do 46 (2000). Zagęszczenie wahało się od 0,23 do 0,46 terytorium/10 ha powierzchni całkowitej. Nie zanotowano oznak kierunkowych zmian liczebności badanej populacji. Nie wykazano także negatywnego wpływu zmian struktury krajobrazu na liczebność cierniówki. Zmiany rozmieszczenia terytoriów lęgowych w obrębie powierzchni nastąpiły głównie na skutek zmian sukcesyjnych, a także wzrostu powierzchni sztucznych nasadzeń sosny zwyczajnej. Uzyskane wyniki sugerują stabilność populacji lęgowej cierniówki na badanym obszarze.
Ornis Polonica 2010, 51: 21–29
Analiza biometryczna łysek Fulica atra z północnej Polski
Włodzimierz Meissner
Abstrakt: W pracy przeanalizowano biometrię łysek Fulica atra, chwytanych w latach 1990–2009 w północnej Polsce. Nie zanotowano istotnych różnic między ptakami pierwszorocznymi i dorosłymi w średniej długości głowy z dziobem, dzioba, skrzydła i skoku z palcem. Ptaki młode były lżejsze od dorosłych, miały też mniejszą płytkę czołową. Ciężar ciała zarówno ptaków młodych, jak i dorosłych stopniowo zmniejszał się od jesieni do wiosny. Nie zanotowano natomiast przyrostu ciężaru przed wędrówką wiosenną, co mogło być spowodowane wysokim, bo wynoszącym aż 93% udziałem w próbie ptaków schwytanych w jednym miejscu (Sopot). Sugeruje to, że przebywały tam ptaki, które nie odbywały dalekich wędrówek. Wielkość płytki czołowej podlegała sezonowym zmianom. U ptaków dorosłych zaznaczył się spadek jej długości i szerokości od jesieni do zimy, natomiast wiosną płytka czołowa zwiększała się zarówno u osobników dorosłych, jak i u młodych. Średnia długość pazura ptaków z Sopotu i Nowogardu była istotnie większa niż u ptaków chwytanych na rzece koło wsi Swornegacie. Różnica ta wynikała z faktu, że ptaki w Sopocie i w Nowogardzie były intensywnie dokarmiane przez ludzi i przebywając na podłożu piaszczystym (Sopot), lub betonowo-asfaltowym (Nowogard), powodowały ścieranie pazurów. Wskazuje to na małą przydatność tego pomiaru do analiz biometrycznych.
Ornis Polonica 2010, 51: 30–42
Liczebność i rozmieszczenie kolonii czapli siwej Ardea cinerea w północnej Polsce
Katarzyna Żółkoś, Włodzimierz Meissner, Marek Kalisiński, Ewa Górska, Maria Mellin,
Iwona Ibron, Dariusz Wysocki
Abstrakt: Niniejsza praca zawiera wyniki inwentaryzacji i aktualizacji danych o koloniach czapli siwej Ardea cinerea w północnej Polsce w latach 1999–2009. W analizowanej dekadzie stwierdzono 76 czaplińców, najwięcej w części zachodniej (29 kolonii), nieco mniej w części wschodniej (26 kolonii) i w części centralnej (21) północnej Polski. W wyżej wymienionych koloniach łącznie odnotowano 4654 gniazda czapli siwej, a ich liczba była równomiernie rozłożona pomiędzy trzema wyróżnionymi regionami. Przeciętna (mediana) wielkości kolonii w północnej Polsce wyniosła 37 gniazd. Wśród 76 kolonii 16 znajdowało się na wyspach na jeziorach, a ich udział różnił się istotnie między regionami: najwyższy był w regionie wschodnim (50%), a wyraźnie niższy w zachodnim i centralnym (po 10%). Z 16 kolonii znajdujących się na wyspach, aż 15 (94%) było koloniami mieszanymi czapli siwej i kormorana Phalacrocorax carbo. Wśród kolonii położonych na lądzie tylko 4 z 60 były koloniami mieszanymi (7%). Wszystkie stwierdzone czaplińce zostały założone na drzewach. Najwięcej kolonii czapli znajdowało się w drzewostanach sosnowych (43%). Najwięcej czaplińców znajdowało się w drzewostanach w wieku 81–100 lat, jednak zwraca uwagę dość znaczny udział (9%) drzewostanów najmłodszych (21–40 lat). Z 76 kolonii 10 (13%) objętych jest ochroną rezerwatową. W rezerwatach znajdują się 2 z 4 największych kolonii liczących powyżej 200 gniazd.
Ornis Polonica 2010, 51: 43–55
Awifauna Doliny Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego – stan aktualny oraz zmiany liczebności
Przemysław Wylegała, Andrzej Batycki, Bogdan Rudzionek, Karol Drab, Mariusz Blank, Teresa Blank, Justyna Barteczka, Wiesław Bagiński, Andrzej Konopka
Abstrakt: W latach 2003–2009 przeprowadzono inwentaryzację wybranych gatunków ptaków w dolinie Noteci na odcinku Bydgoszcz–Ujście, stanowiącej ostoję ptaków o randze europejskiej Natura 2000 o nazwie Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. Dolina Środkowej Noteci jest jedną z najważniejszych w Polsce ostoi ptaków wodno-błotnych, zarówno ze względu na liczne populacje lęgowe niektórych gatunków, np. derkacza Crex crex (124 samce), kulika wielkiego Numenius arquata (10–12 par) i podróżniczka Luscinia svecica (250–280 par), ale również obecność znaczących koncentracji ptaków w okresie wędrówki i zimowania, w tym: łabędzia czarnodziobego Cygnus columbianus (550–600 os.), łabędzia krzykliwego C. cygnus (700–750), gęsi zbożowej Anser fabalis i gęsi białoczelnej A. albifrons (łącznie do 20 000), czapli białej Egretta alba (350–400), bielika Haliaeetus albicilla (70–75), czajki Vanellus vanellus (9 000–10 000) i siewki złotej Pluvialis apricaria (5 500–6 000). W ostoi stwierdzono jesienią jedno z największych w Polsce zlotowisk żurawi Grus grus (do 6 650 os.) oraz wyjątkowo liczne skupienie pierzących się łabędzi niemych C. olor (do 2 000). W porównaniu do lat 1983–1984 spośród 40 porównywanych gatunków (w większości związanych z siedliskami mokradłowymi), dla 17 odnotowano wzrost populacji lęgowej, a dla 16 spadek. Pozostałe 7 gatunków nie wykazywało kierunkowych zmian liczebności. Takie trendy wynikały przede wszystkim ze zmian zachodzących w środowisku – spadku intensywności rolniczego wykorzystania oraz wtórnego zabagnienia doliny. Największy spadek liczebności zaobserwowano u ptaków związanych z okresowo zalewanymi podmokłymi łąkami (blaszkodziobe Anseriformes i siewkowe Charadriiformes) oraz u gatunków związanych ze stawami rybnymi (perkozy Podicipediformes, kaczki z rodzaju Aythya, łyska Fulica atra i śmieszka Larus ridibundus). Wzrost liczebności dotyczył głównie gatunków zwiększających liczebność w całej Polsce. Zaobserwowano również silny wzrost liczebności podróżniczka.
Ornis Polonica 2010, 51: 56–57
Jaki to ptak? Zagadka numer 58: Białorzytka rdzawa Oenanthe hispanica
Jan Lontkowski
Ornis Polonica 2010, 51: 58–62
Sprawozdania
Ornis Polonica 2010, 51: 63–76
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2008–kwiecień 2009
Ornis Polonica 2010, 51: 63–76
Znów krytycznie o liczeniach ugrupowań ptaków lęgowych
Cały tekst (pdf)
