Ornis Polonica 2011, 52: 161–168
Występowanie dzięciołów w liściastych drzewostanach Puszczy Białowieskiej – porównanie drzewostanów ściśle chronionych i użytkowanych
Wiesław Walankiewicz, Dorota Czeszczewik, Tomasz Tumiel, Tomasz Stański
Abstrakt: W latach 2007–2009 wykonano liczenia wszystkich gatunków dzięciołów wzdłuż transektów (4,6–8 km długości) przebiegających przez lasy liściaste Puszczy Białowieskiej. Trzy transekty wyznaczono w Białowieskim Parku Narodowym, a cztery w zagospodarowanej części Puszczy Białowieskiej. Indeksy liczebności dzięciołów były najwyższe na transektach znajdujących się w parku narodowym (średnio 9,0) a najniższe w lasach gospodarczych (średnio 5,4). Najczęściej spotykanym gatunkiem był dzięcioł duży Dendrocopos major, zaś najrzadziej krętogłów Jynx torquilla i dzięcioł zielonosiwy Picus canus (na wszystkich transektach) oraz dzięcioł trójpalczasty Picoides tridactylus w drzewostanach zagospodarowanych. Średnie indeksy liczebności wszystkich dzięciołów łącznie w parku narodowym były prawie dwukrotnie wyższe niż w zagospodarowanej części Puszczy. W porównaniu do lat 1999–2001 zagęszczenie wszystkich gatunków dzięciołów wzrosło średnio o 1,4/km w parku narodowym i o 0,8/km na transektach w lasach zagospodarowanych. Aktualnie prowadzona gospodarka leśna w Puszczy Białowieskiej może osłabić znaczenie obszaru Puszczy Białowieskiej dla utrzymania różnorodności biologicznej w skali regionalnej. Prowadzi ona też do przekształcania drzewostanów ważnych dla najbardziej zagrożonych gatunków dzięciołów – dzięcioła białogrzbietego D. leucotos i trójpalczastego.
Ornis Polonica 2011, 52: 169–180
Liczebność i dynamika wiosennego przelotu gęsi w Kotlinie Biebrzańskiej
Michał Polakowski, Monika Broniszewska, Łukasz Jankowiak, Łukasz Ławicki, Marcin Siuchno
Abstrakt: W latach 2007–2010 określono dynamikę przelotu oraz znaczenie Kotliny Biebrzańskiej dla gęsi podczas ich wiosennej wędrówki. Stwierdzono 18 obszarów żerowania ptaków, w których gromadziło się od 1 200 do 40 000 os. Najważniejsze miejsca występowania gęsi znajdują się w Basenach: Wizna, Środkowym i Dolnym. Dominującym gatunkiem w Kotlinie Biebrzańskiej w okresie wędrówki wiosennej jest gęś białoczelna Anser albifrons (ok. 90% ugrupowania), której przelot przebiega najszybciej, ze szczytem w 2. lub 3. dekadzie marca. Największa koncentracja tego gatunku liczyła 38 000 os. Gęś zbożowa A. fabalis stanowiła średnio 9% ugrupowania gęsi, a największe stado liczyło 2 850 os. Szczyt jej przelotu miał miejsce w 2. dekadzie marca. Szczyt przelotu gęgawy A. anser występował najczęściej w 1. dekadzie marca, kiedy to zanotowano największą koncentrację 600 os. Regularnie stwierdzano także berniklę białolicą Branta leucopsis i gęś krótkodziobą A. brachyrhynchus. Według dostępnych danych, w ciągu ostatnich 35 lat stwierdzono silny wzrost liczebności gęsi podczas wiosennej wędrówki w Kotlinie Biebrzańskiej. W latach 2007–2010 w szczycie przelotu maksymalną liczebność gęsi na wszystkich żerowiskach oszacowano na około 100 000–150 000 os. Kotlina Biebrzańska jest najważniejszym obszarem występowania gęsi białoczelnej podczas wiosennej wędrówki w Polsce, skupiając ok. 70% jej krajowej populacji. Wiosną w Kotlinie Biebrzańskiej przebywa także ok. 10% populacji gęsi białoczelnej zimującej w Europie.
Ornis Polonica 2011, 52: 181–195
Liczebność i rozmieszczenie czajek Vanellus vanellus i siewek złotych Pluvialis apricaria w Polsce jesienią 2008 roku
Włodzimierz Meissner, Arkadiusz Sikora, Jacek Antczak, Sebastian Guentzel
Abstrakt: Jesienią 2008 roku po raz drugi wykonano w Polsce liczenie czajek Vanellus vanellus i siewek złotych Pluvialis apricaria. W październiku zanotowano 119 228 czajek i 52 630 siewek złotych (kontrolując 282 miejsca), a w listopadzie odpowiednio 28 814 czajek i 22 824 siewek złotych (w 151 miejscach). Oba gatunki były liczniejsze w Polsce Północnej: w październiku i listopadzie stwierdzono tam odpowiednio 64% i 81% oraz 79% i 92% wszystkich widzianych czajek i siewek złotych. Podczas obu kontroli najczęściej spotykano stada czajek liczące od 101 do 500 ptaków. Przeciętna wielkość stada (mediana) wynosiła 400 w październiku i 112 w listopadzie. Siewki złote gromadziły się w październiku najczęściej w stadach od 101 do 500 os., a w listopadzie spotykano najwięcej stad o liczebności 11–100 os. Przeciętna wielkość stada siewek złotych w październiku wyniosła 215, a w listopadzie 82,5 ptaków. W październiku 24% zgrupowań stanowiły stada mieszane, podczas gdy w listopadzie było ich aż 65%. W 2/3 stad mieszanych przeważała czajka, a tylko w 1/3 stad liczniejsza była siewka złota. Większość czajek przebywała na zaoranych i obsianych oziminą polach oraz na odsłoniętym dnie różnego rodzaju zbiorników wodnych, natomiast siewki złote obserwowano najliczniej na polach obsianych oziminami. W październiku 2008 w Polsce zatrzymało się 5–11% północnoeuropejskiej populacji siewki złotej i około 2% europejskiej populacji czajki, wskazując tym samym na duże znaczenie Polski dla tych gatunków w okresie wędrówki.
Ornis Polonica 2011, 52: 196–210
Liczebność i rozmieszczenie łabędzia czarnodziobego Cygnus columbianus bewickii w Polsce wiosną 2010 roku
Łukasz Ławicki, Przemysław Wylegała, Maria Wieloch, Arkadiusz Sikora, Grzegorz Grygoruk, Andrzej Dombrowski, Sławomir Chmielewski, Wiesław Lenkiewicz, Radosław Włodarczyk
Abstrakt: Wiosną 2010 roku przeprowadzono w Polsce liczenie łabędzi czarnodziobych Cygnus columbianus bewickii w terminach: 13–21.03, 27.03–04.04 i 10–18.04, kontrolując łącznie 338 obiektów. W kolejnych terminach liczeń odnotowano 1 122, 1 214 i 253 osobniki, na odpowiednio 74, 44 i 18 stanowiskach. Podczas trzech kontroli najwięcej łabędzi czarnodziobych zanotowano na nizinach środkowej części Polski (71–92% wszystkich ptaków), w tym najliczniej w Wielkopolsce. Na północy kraju stwierdzono 8–28% łabędzi, a na wyżynach i przedgórzu z górami gatunek spotykany był bardzo nielicznie. Najczęściej spotykano stada łabędzi czarnodziobych liczące do 10 osobników. Największe stada odnotowano na stawach rybnych w Wielkopolsce (119–230 os.). W czasie pierwszej kontroli łabędzie czarnodziobe najczęściej spotykano w dolinach rzek i na polach, w drugim terminie występowały w zbliżonej proporcji na stawach i w dolinach rzek, natomiast w ostatniej kontroli przebywały głównie na stawach. Proporcja ptaków młodych podczas kolejnych liczeń była zbliżona (8–10%); przeważały rodziny z 1 i 2 młodymi (82%, N=41). Wiosną 2010 roku stwierdzono w Polsce co najmniej 5% populacji łabędzia czarnodziobego zimującej w północno-zachodniej Europie, a więc około dwukrotnie mniej niż w niektóre lata, kiedy łączną liczebność podczas szczytu wędrówki szacowano na co najmniej 2 000 ptaków.
Ornis Polonica 2011, 52: 211–218
Chów wsobny a strategie związane z wyborem partnera do rozrodu u ptaków
Aneta Arct
Ornis Polonica 2011, 52: 219–224
Przydatność zdjęć lotniczych do wykrywania stanowisk lęgowych łabędzia niemego Cygnus olor na przykładzie Gdańska
Arkadiusz Sikora
Ornis Polonica 2011, 52: 225–228
Komunikat nr 15 Komisji Faunistycznej. Przypadki nieprzestrzegania zasady weryfikacji
Ornis Polonica 2011, 52: 229–230
Jaki to ptak? Zagadka numer 64: Mazurek Passer montanus
Jan Lontkowski
