Ornis Polonica 2019, 60: 169–180
Zmienność wykorzystania siedlisk przez cietrzewia Lyrurus tetrix w Kotlinie Biebrzańskiej w cyklu rocznym
Michał Adamowicz
Abstrakt: Grzebiące Galliformes są obecnie jedną z najbardziej zagrożonych grup ptaków w Polsce. Działalność człowieka, powodująca silne przekształcenie i zubożenie środowiska oraz uproszczenie struktury krajobrazu, należy do głównych przyczyn spadku ich liczebności. Jednym z najszybciej zanikających gatunków w Polsce jest cietrzew Lyrurus tetrix, którego liczebność spadła w ciągu ostatnich 40 lat z niemal 40 000 do około 300–400 osobników. Aby zachować ten gatunek konieczna jest jego efektywna ochrona. Z tego względu szczególnie istotne jest precyzyjne określenie kluczowych elementów środowiska preferowanych przez cietrzewie w ciągu roku. W niniejszych badaniach dokonano analizy sezonowej zmienności preferencji siedliskowych cietrzewia w jednej z ostatnich nizinnych ostoi tego gatunku w Środkowej Europie, jaką stanowi Kotlina Biebrzańska. Wyniki wskazują, że cietrzew wymaga obecności (i) rozległych, najlepiej podmokłych, terenów otwartych wykorzystywanych przez niego jako wiosenne areny tokowisk i jesienne żerowiska, (ii) terenów względnie suchych, dogodnych do składania lęgów, wodzenia piskląt oraz pierzenia – zwłaszcza w okresie lęgowym i latem oraz, w mniejszym stopniu, w okresie pozalęgowym – jesienią, a także (iii) młodych drzewostanów stanowiących zimą podstawowe miejsce żerowania.
Słowa kluczowe: cietrzew, zagrożenia, preferencje siedliskowe, sezonowa zmienność, okresy fenologiczne
Ornis Polonica 2019, 60: 181–196
Wiosenne i jesienne migracje krukowatych Corvidae w Karpatach
Rafał Bobrek, Tomasz Wilk, Aleksandra Pępkowska-Król
Abstrakt: Praca prezentuje wyniki liczeń krukowatych Corvidae prowadzonych jesienią (2011–2013) i wiosną (2015) w odpowiednio 28 i 12 punktach obserwacyjnych w polskiej części Karpat. Na podstawie dynamiki stwierdzeń ptaków, zmian wielkości stad w trakcie sezonu oraz kierunków lotu, podjęto próbę oceny czy w regionie mają miejsce sezonowe migracje poszczególnych gatunków. W badanym regionie zaznaczał się wyraźny przelot sójki Garrulus glandarius wiosną oraz kawki Corvus monedula i gawrona C. frugilegus jesienią, przy czym intensywnie migrował tylko ten ostatni. Kierunki przelotu pozwalają przypuszczać, że migrujące tędy kawki i gawrony kierują się zarówno na zachodnio- jak i południowoeuropejskie zimowiska. Te dwa gatunki wędrowały przez Karpaty prawdopodobnie także wiosną, ale o tej porze roku ich przelot był słabo zaznaczony. Występowanie jesiennej migracji sójki jest prawdopodobne, choć obserwacje nie dostarczyły jednoznacznego potwierdzenia. Zgodnie z dotychczasowymi poglądami na migracje krukowatych, dla gatunków uważanych za niewędrowne (sroka Pica pica, kruk C. corax i orzechówka Nucifraga caryocatactes) nie uzyskano przekonujących dowodów świadczących o przelocie. Zaobserwowane u każdego z tych trzech gatunków sezonowe zmiany częstości stwierdzeń można tłumaczyć zmianami aktywności, behawioru lub stadności zachodzącymi na przestrzeni roku. Zaobserwowany wzorzec stwierdzeń wrony siwej C. cornix jest trudny do interpretacji i nie pozwala na ocenę jej skłonności migracyjnych. Zanotowane w Karpatach terminy wzrostu liczby stwierdzeń sójki i orzechówki pokrywają się z terminami kulminacji ich nalotów w środkowej Europie. Nie stwierdzono jednak znaczących różnic w liczebnościach tych gatunków w badanych sezonach.
Słowa kluczowe: wędrowność, osiadłość, koczowanie, inwazyjny nalot, dynamika wędrówki, kierunki przelotu, góry
Ornis Polonica 2019, 60: 197–210
Awifauna lęgowa obszaru Natura 2000 Ostoja Wkrzańska
Łukasz Ławicki, Sebastian Guentzel, Marcin Sołowiej
Abstrakt: W roku 2015 przeprowadzono inwentaryzację wybranych gatunków ptaków lęgowych w obszarze specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 Ostoja Wkrzańska (146 km2, 92% lasów). Odnotowano gniazdowanie 17 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej czerwonej księgi zwierząt. Populacje lęgowe 5 gatunków miały istotne znaczenie w skali Polski: krakwa Mareca strepera (17–21 par; 0,5% populacji krajowej), lelek Caprimulgus europaeus (34–101 par; 0,8%), bielik Haliaeetus albicilla (7–8 par; 0,6%), włochatka Aegolius funereus (10 terytoriów; 0,5%) i sokół wędrowny Falco peregrinus (1 para; 2,5%). Stwierdzono znaczące w skali Pomorza populacje lęgowe siniaka Columba oenas (54–63 par), żurawia Grus grus (43–49 par), samotnika Tringa ochropus (27–33 par), kani rudej Milvus milvus (6–7 par), dzięcioła zielonego Picus viridis (26–32 par), dzięcioła czarnego Dryocopus martius (77–112 par) i dzięcioła średniego Dendrocoptes medius (32–38 par). Główne zagrożenia dla kluczowych ptaków lęgowych w ostoi związane były z prowadzoną gospodarką leśną.
Słowa kluczowe: Puszcza Wkrzańska, estuarium Odry, OSO Natura 2000, Important Bird Area, szponiaste, zmiany liczebności, gospodarka leśna
Ornis Polonica 2019, 60: 211–220
Liczebność wybranych lęgowych gatunków ptaków związanych z korytem Gwdy i jej dopływami
Przemysław Wylegała
Abstrakt: W pracy przestawiono stan populacji 5 gatunków ptaków wodnych związanych z Gwdą i jej dopływami (Piława, Plitnica, Rurzyca, Głomia) o łącznej długości 214 km. Badane rzeki przepływają przez tereny zalesione i charakteryzują się spadkiem podłużnym wynoszącym na różnych odcinkach od 0,30 do 1,54 ‰. W roku 2019 na badanym terenie populacje lęgowe badanych gatunków oceniono na: 33–40 par gągoła Bucephala clangula (1% populacji krajowej), 24–30 par nurogęsi Mergus merganser (1–2% populacji krajowej), 49 par zimorodka Alcedo atthis (0,8–2,0% populacji krajowej), 83–89 par pliszki górskiej Motacilla cinerea (0,9–1,3% populacji krajowej) i około 1025 par brzegówki Riparia riparia (0,3–0,7% populacji krajowej). Dorzecze Gwdy pełni istotną rolę w skali kraju dla zachowania pięciu badanych gatunków ptaków. Zagęszczenie brzegówki było najwyższe z dotychczas stwierdzonych w naturalnych siedliskach w dorzeczu Odry.
Słowa kluczowe: zlewnia Noteci, obszar Natura 2000 Puszcza nad Gwdą, ptaki lęgowe, gatunki wodne
Ornis Polonica 2019, 60: 221–223
Śródmiejska kolonia czapli siwej Ardea cinerea we Wrocławiu
Marcin Przymencki, Klaudia Litwiniak, Damian Celiński
Ornis Polonica 2019, 60: 224–226
Trzecie stwierdzenie zaganiacza szczebiotliwego Hippolais polyglotta w Polsce
Paweł Szymański
Ornis Polonica 2019, 60: 227–233
Liczebność ptaków wodnych na Zatoce Gdańskiej w okresie wrzesień 2018–kwiecień 2019
Włodzimierz Meissner, Katarzyna Stępniewska, Sabina Kaszak, Andrzej Kośmicki, Adam Janczyszyn, Maciej Kozakiewicz
