Ornis Polonica 2019, 60: 75–84
Odbudowa nadrzewnej populacji sokoła wędrownego Falco peregrinus na Pomorzu
Łukasz Ławicki, Sławomir Sielicki
Abstrakt: Do lat 40. XX wieku sokół wędrowny regularnie gniazdował na Pomorzu (NW Polska), ale po załamaniu się populacji w latach 50. (w skutek stosowania DDT) ostatnie gniazda stwierdzono w latach 1957 i 1958. Odbudowa populacji nastąpiła na początku XXI w., głównie dzięki programowi reintrodukcji gatunku w Polsce i Niemczech. W latach 2001–2018 na Pomorzu stwierdzono 18 stanowisk, po 9 w lasach i na terenach zurbanizowanych. Większość skoncentrowana była w zachodniej części regionu, głównie wzdłuż granicy z Niemcami, a pozostałe na kominach zakładów przemysłowych zlokalizowanych na wybrzeżu. Populacja sokoła wędrownego wzrosła z 3 par w latach 2001–2011, do 7 w 2013–2014, 11 w 2015 i 13–16 par w latach 2016–2018, co stanowi ok. 35% polskiej populacji (ok. 40 par). W latach 2012–2018 na co najmniej 6 stanowiskach na Pomorzu gniazdowały ptaki pochodzące z Niemiec (po 3 z lęgów nadrzewnych i budynków).
Słowa kluczowe: sokół wędrowny, Falco peregrinus, Pomorze, odbudowa populacji, reintrodukcja, nadrzewne lęgi
Ornis Polonica 2019, 60: 85–102
Awifauna obszaru Natura 2000 Zalew Kamieński i Dziwna – stan aktualny i zmiany w latach 1979–2018
Dominik Marchowski, Jacek Kaliciuk, Łukasz Ławicki
Abstrakt: Inwentaryzacja w latach 2012 i 2015 wykazała, że OSO Natura 2000 Zalew Kamieński i Dziwna jest znaczącym w skali Polski lęgowiskiem (> 1% krajowej populacji) dla 7 gatunków: łabędzia niemego Cygnus olor (42–52 pary; 1%), ohara Tadorna tadorna (4–5 par; 3,5%), krakwy Mareca strepera (39–65 par; 1,5%), perkoza dwuczubego Podiceps cristatus (202–259 par; 1,2%), czapli siwej Ardea cinerea (95–237 par; 1,8%), kormorana Phalacrocorax carbo (2541–2963 par; 9,2%) i wąsatki Panurus biarmicus (47–80 par; 3%). Dla 53 gatunków określono zmiany liczebności w latach 1979–2015: w przypadku 18 odnotowano wzrost liczebności, 17 spadek, dla 14 kolejnych brak kierunkowych zmian lub występowanie fluktuacji liczebności, a dla 4 gatunków zmiany były niejednoznaczne. Monitoring w latach 2002–2018 potwierdził istotne znaczenie ostoi dla ptaków wodnych w okresie migracji i zimowania. Średnia liczebność pomiędzy listopadem a marcem wyniosła (średnia ± SE) 11 463 ± 977 os. (jesień: 14 294 ± 2047 os.; zima: 8 654 ± 1721 os.; wiosna: 11 440 ± 721 os.). Najwyższą liczebność odnotowano w listopadzie 2011 – 33 597 os. Najliczniejszymi gatunkami były: łyska Fulica atra (średnio 2 214 ± 447 os.), czernica Aythya fuligula (1 549 ± 301 os.), gęś zbożowa Anser fabalis sensu lato (1 529 ± 280 os.), krzyżówka Anas platyrhynchos (1 491 ± 209 os.), kormoran (709 ± 124 os.), nurogęś Mergus merganser (603 ± 157 os.) i gęgawa A. anser (516 ± 121 os.). Wśród stwierdzonych gatunków sześć spełniało kryteria wskazujące obszary o znaczeniu europejskim, które skupiają co najmniej 1% populacji wędrówkowej: łabędź krzykliwy C. cygnus (580 os.; 1%), gęś zbożowa sensu lato (7 700 os.; 1,4%), bielaczek Mergellus albellus (1 000 os.; 2,5%), nurogęś (5 000 os.; 1,8%), kormoran (10 000 os.; 2,6%) i mewa mała Hydrocoloeus minutus (6 400 os.; 6,4%). Blisko progu znalazła się też łyska (15 600 os.; 0,9%). Najważniejszymi zagrożeniami dla awifauny ostoi jest niekontrolowana zabudowa linii brzegowej, uprawianie sportów wodnych w miejscach koncentracji ptaków i śmiertelność w sieciach rybackich. Przygotowany w 2013 roku plan ochrony nie został wciąż uchwalony, co uniemożliwia skuteczne zarządzanie obszarem i może skutkować pogorszeniem skuteczności ochrony dla kluczowych gatunków ptaków.
Słowa kluczowe: Zalew Kamieński, estuarium Odry, sieć Natura 2000, ptaki wodne, trendy, monitoring, zagrożenia
Ornis Polonica 2019, 60: 103–123
Znaczenie zbiorników zaporowych polskiej części Karpat dla migrujących i zimujących ptaków wodno-błotnych
Tomasz Wilk, Rafał Bobrek, Aleksandra Pępkowska-Król
Abstrakt: Celem badań była ocena znaczenia zbiorników zaporowych polskiej części Karpat dla migrujących i zimujących ptaków wodno-błotnych. W latach 2011–2015, w okresie od sierpnia do marca, prowadzono comiesięczne liczenia na 12 największych akwenach. W ciągu 4 sezonów liczeń zanotowano 239 143 osobniki należące do 75 gatunków ptaków. Najliczniejszym gatunkiem była krzyżówka Anas platyrhynchos (41,2% wszystkich ptaków), a do dominantów należały jeszcze mewa siwa Larus canus, śmieszka Chroicocephalus ridibundus, mewa białogłowa L. cachinnans, kormoran Phalacrocorax carbo, czernica Aythya fuligula, łabędź niemy Cygnus olor i łyska Fulica atra. Średnia liczebność ptaków na wszystkich zbiornikach w pojedynczym liczeniu wyniosła 7 971 os. Na pojedynczym zbiorniku notowano podczas kontroli przeważnie mniej niż 1 000 ptaków, a najwyższe liczebności sięgały 4–6 tys. osobników i dotyczyły zbiorników: Żywieckiego, Dobczyckiego i Czchowskiego. Zespół ptaków wodno-błotnych najwyższą liczebność osiągał w okresie listopad–styczeń, ze szczytem w grudniu. W łagodne zimy notowano więcej ptaków (do 12 484 os. w styczniu 2014 r.) niż w zimy chłodniejsze (7 383 w styczniu 2013 r.). Regionalne znaczenie karpackich zbiorników zaporowych dla ptaków wodno-błotnych jest duże, szczególnie dla takich gatunków jak łabędź niemy, grążyce, tracze, mewy, łyska, kormoran. W skali kraju ich rola w okresie wędrówek jest niewielka, jednak niektóre zbiorniki są istotnymi krajowymi zimowiskami takich gatunków jak łabędź niemy, czernica, gągoł Bucephala clangula i mewa siwa.
Słowa kluczowe: Karpaty, zbiorniki zaporowe, migracje, zimowanie, ptaki wodno-błotne
Ornis Polonica 2019, 60: 125–160
Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2018
Komisja Faunistyczna
Ornis Polonica 2019, 60: 161–164
Gniazdowanie raniuszka Aegithalos caudatus w Dolinie Dolnej Iny
Artur Staszewski
Ornis Polonica 2019, 60: 165–168
Stwierdzenie mieszańca pleszki Phoenicurus phoenicurus i kopciuszka Ph. ochruros w Ciechanowie i problemy w identyfikacji
Marek Murawski
