Ornis Polonica 2017, 58: 61–72
Awifauna wodno-błotna w krajobrazie rolniczym Niziny Północnomazowieckiej
Andrzej Węgrzynowicz
Abstrakt: Badania prowadzono w latach 2014 i 2016 w krajobrazie rolniczym Niziny Północnomazowieckiej na obszarze o łącznej powierzchni 320 km2. Inwentaryzacją objęto lęgowe gatunki ptaków wodno-błotnych Non-Passeriformes, które liczone były na wybranych zbiornikach wodnych, ciekach, zabagnieniach, rozlewiskach śródpolnych itp. Stwierdzono 19 gatunków należących do tej grupy ekologicznej. Wśród nich dominowały krzyżówka Anas platyrhynchos (zagęszczenie krajobrazowe do 116 par/100 km2), kokoszka Gallinula chloropus (do 27–29 par/100 km2), łyska Fulica atra (25–28 par/100 km2) i wodnik Rallus aquaticus (18–20 par/100 km2). W wilgotniejszym sezonie 2014 rozpowszechnienie tych gatunków było stosunkowo wysokie (w szczególności kokoszki i łyski – odpowiednio 54% i 43%), osiągały one też wysokie zagęszczenia środowiskowe (do 1,5–1,7 par/ha w przypadku kokoszki i wodnika oraz 4,7 par/ha dla łyski). Kluczowym czynnikiem wpływającym na bogactwo gatunkowe zespołu oraz liczebność większości gatunków był poziom wód gruntowych w danym sezonie. Szczególnie duże różnice liczebności w dwóch sezonach o odmiennych warunkach hydrologicznych stwierdzono dla śmieszki Chroicocephalus ridibundus, perkozka Tachybaptus ruficollis, kokoszki, wodnika i łyski.
Słowa kluczowe: krajobraz rolniczy, ptaki wodno-błotne, preferencje siedliskowe, Nizina Mazowiecka
Ornis Polonica 2017, 58: 73–82
Zgrupowanie ptaków zimujących w zabudowie wiejskiej południowej i południowo-wschodniej Polski
Arkadiusz Fröhlich, Wojciech Mrowiec, Michał Ciach
Abstrakt: Postępujące w ostatnich latach przekształcenia w rolnictwie prowadzą do zmian awifauny. Jednym ze zmieniających się elementów krajobrazu rolniczego są osady ludzkie, które zaczynają pełnić głównie funkcje mieszkaniowe, co skutkuje zanikiem tradycyjnego rolnictwa. Celem pracy było określenie struktury zgrupowania ptaków zimujących wśród zabudowy wiejskiej południowej i południowo-wschodniej Polski. Ptaki liczono metodą transektu liniowego w 42 losowo wybranych miejscowościach (łącznie 95 km transektu) w sezonach zimowych 2010 i 2011. Trzynaście miejscowości skontrolowano w obu sezonach badań (38 km). Łącznie we wszystkich miejscowościach stwierdzono 44 gatunki ptaków (zakres 2–22). Dominantami były wróbel Passer domesticus (42% w 2010 i 25% w 2011), bogatka Parus major (18% i 23%) oraz trznadel Emberiza citrinella (8% i 11%). Subdominantami były kos Turdus merula, czyż Spinus spinus, modraszka Cyanistes caeruleus i sierpówka Streptopelia decaocto. Ogólne zagęszczenie ptaków w kolejnych sezonach wyniosło 44,0 i 49,3 os./10 ha. W porównaniu do obszarów zabudowy wiejskiej badanych w innych częściach kraju było ono wyraźnie niższe. Wyniki niniejszej pracy wskazują, że typowe gatunki zabudowy wiejskiej są zastępowane przez gatunki leśne i synantropijne. Zjawisko to może być nasilone w okresie zimowym za sprawą powszechnego dokarmiania ptaków promującego gatunki plastyczne. W konsekwencji awifauna występująca wśród zabudowy wiejskiej zaczyna zyskiwać cechy awifauny miejskiej, tracąc swoją pierwotną różnorodność.
Słowa kluczowe: awifauna zimująca, krajobraz rolniczy, urbanizacja, tereny wiejskie
Ornis Polonica 2017, 58: 83–116
Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2016
Komisja Faunistyczna
Ornis Polonica 2017, 58: 117–139
Metody oceny liczebności lęgowych grążyc Aythyini i kaczek właściwych Anatini
Michał Jantarski
Abstrakt: W pracy dokonano przeglądu dotychczasowych metod oceny liczebności lęgowych grążyc Aythyini i kaczek właściwych Anatini oraz wskazano główne problemy metodyczne. Najistotniejsze z nich to nałożenie przelotu wiosennego i polęgowych koczowań na okres lęgowy, brak terytorializmu, gniazdowanie semikolonijne, pasożytnictwo lęgowe, zróżnicowana struktura płci oraz silne preferencje siedliskowe u cyraneczki Anas crecca, cyranki A. querquedula i płaskonosa A. clypeata. W efekcie wskazano, że stosowanie jednolitej i uniwersalnej metody może być obciążone znacznym błędem. Zaproponowano istotne zawężenie terminów liczeń poszczególnych gatunków kaczek uwzględniając terminy ich migracji i fenologię lęgów. Dla oceny liczebności grążyc i krakwy A. strepera za najefektywniejszą metodę oceny uznano liczenia wielkopowierzchniowe, wsparte w kluczowych ostojach liczeniami gniazd i ptaków zaniepokojonych. Skuteczną metodą śledzenia trendów liczebności kaczek łąkowych są liczenia na precyzyjnie wytypowanych powierzchniach próbnych rzędu 5–10 km2 w dolinach zalewowych rzek w bardzo krótkim przedziale czasu. Dla grążyc i krakwy odpowiednikiem liczby par lęgowych jest liczba samic. Dla cyranki i płaskonosa wskaźnikiem liczebności muszą być samce, których liczba (z uwagi na strukturę płci) nie może być traktowana jako liczba par lęgowych. Zwrócono uwagę na konieczność podjęcia w okresie lęgowym monitoringu kaczek w dolinach najcenniejszych, zalewowych rzek i badań nad cyraneczką w jej optymalnych siedliskach. Syntezy ilościowe grążyc i kaczek właściwych muszą na tyle wyczerpująco opisywać zastosowane metody by liczenia mogły być odtwarzalne, a dane w pełni porównywalne.
Słowa kluczowe: metody liczeń, grążyce Aythyini, kaczki właściwe Anatini, struktura płci, preferencje siedliskowe
Ornis Polonica 2017, 58: 140
Mikulica O., Grim T., Schulze-Hagen K. & Stokke B.G. 2017.
The cuckoo: The uninvited guest. Wild Nature Press, Plymouth (UK).
160 pp. ISBN 978-0-9955673-0-6
Piotr Tryjanowski
Ornis Polonica 2017, 58: 141–142
Jaki to ptak? – 87
Jan Lontkowski
