Ornis Polonica 2010, 51: 77–92
Lęgowe ugrupowanie awifauny trzcinowisk i cenne gatunki siedlisk łąkowych pól irygacyjnych we Wrocławiu
Grzegorz Orłowski, Waldemar Górka
Abstrakt: W pracy przedstawiono wyniki badań awifauny zamieszkującej trzcinowiska i obszary łąkowe położone w obrębie pól irygacyjnych we Wrocławiu – ostoi ptaków o randze międzynarodowej (IBA) w Polsce. W 91 trzcinowiskach o łącznej powierzchni 159,5 ha (zakres 0,018–29,30 ha) najbardziej rozpowszechnionym gatunkiem był trzcinniczek Acrocephalus scirpaceus (frekwencja 90,1%); ze względu na trudności metodyczne i wielkość trzcinowisk nie było możliwe jednak ustalenie jego bezwzględnej liczebności. W dalszej kolejności (według malejącej liczebności obliczonej na podstawie łącznej maksymalnej liczby samców we wszystkich płatach trzcin) znalazły się: rokitniczka A. schoenobaenus (286 terytoriów; frekwencja 70,3%), potrzos Emberiza schoeniclus (154; 85,7%), łozówka A. palustris (116; 57,1%), trzciniak A. arundinaceus (107; 53,8%), podróżniczek Luscinia svecica (68; 37,4%), brzęczka Locustella luscinioides (40; 19,8%), wodnik Rallus aquaticus (39; 22,0%) oraz świerszczak L. naevia (39; 35,2%). Ograniczenie liczby pokosów na łąkach, jakie miało miejsce w latach 2000. w porównaniu z latami 1990. najprawdopodobniej przyczyniło się do wzrostu liczebności derkacza Crex crex i przepiórki Coturnix coturnix. W latach 2000. spadła natomiast liczebność czajki Vanellus vanellus i krwawodzioba Tringa totanus. Z omawianego obszaru zupełnie zniknął rycyk Limosa limosa, co najprawdopodobniej związane jest zarówno z pojawieniem się wyższej roślinności będącej skutkiem ograniczenia liczby pokosów i zmniejszenia się powierzchni łąk zalewanych ściekami. Liczebność populacji niektórych gatunków ptaków wodno-błotnych zamieszkujących obszar pól irygacyjnych (np. wodnika, rokitniczki, trzciniaka, podróżniczka i brzęczki) należy do jednych z największych w skali Śląska, co sprawia, iż na terenie tym powinien być zachowany dotychczasowy sposób użytkowania.
Ornis Polonica 2010, 51: 93–106
Wędrówka i zimowanie gęsi zbożowej Anser fabalis i gęsi białoczelnej
A. albifrons na Pomorzu Zachodnim w latach 1991–2008
Łukasz Ławicki, Artur Staszewski, Ryszard Czeraszkiewicz
Abstrakt: W latach 1991–2008 na Pomorzu Zachodnim stwierdzono 41 noclegowisk gęsi zbożowej Anser fabalis i białoczelnej A. albifrons, na których notowano koncentracje co najmniej 100 osobników. Główne noclegowiska znajdowały się w dolinie dolnej Odry, na jez. Miedwie oraz Zalewach: Szczecińskim i Kamieńskim, a w latach 1990. również na jez. Świdwie. Podczas listopadowych liczeń w regionie stwierdzano od 5 088 do 45 005 gęsi zbożowych i od 605 do 51 206 gęsi białoczelnych, natomiast w styczniu liczebność gęsi zbożowej wahała się w zakresie 503–51 056 os., a gęsi białoczelnej sięgała 10–8 783 os. Podczas wiosennej wędrówki na Pomorzu Zachodnim notowano maksymalnie 12–16 tys. gęsi zbożowych i 40 tys. gęsi białoczelnych. Pomorze Zachodnie jest ważnym w skali Polski miejscem zatrzymywania się gęsi, skupiającym ok. 30% gęsi zbożowych i ok. 60% gęsi białoczelnych w czasie jesiennej wędrówki oraz po ok. 50% ich krajowych populacji podczas zimowania. W przypadku gęsi zbożowej występuje w regionie do 6% populacji zimującej w Europie. Na przestrzeni 20 lat nastąpił spadek liczebności gęsi na Pomorzu Zachodnim podczas jesiennej wędrówki, co ma prawdopodobnie związek ze zmianą trasy ich wędrówek oraz zubożeniem bazy pokarmowej w regionie. Trend podczas zimowania jest trudny do określenia, ze względu na zmienne warunki pogodowe w poszczególnych sezonach i zdarzające się w niektóre lata masowe powroty gęsi z zimowisk położonych na zachód od Polski już w połowie stycznia.
Ornis Polonica 2010, 51: 107–116
Liczebność i rozmieszczenie gęsi w czasie wędrówki i zimowania
w Wielkopolsce w latach 2000–2009
Przemysław Wylegała, Bartosz Krąkowski
Abstrakt: W latach 2000–2009 odnotowano w Wielkopolsce około 80 miejsc, w których wielkość zgrupowań gęsi Anser sp. wynosiła ponad 1000 os. Wśród tych miejsc było 29 regularnie wykorzystywanych noclegowisk znajdujących się na jeziorach (17), stawach rybnych (10) oraz zbiornikach zaporowych (2). Na największym noclegowisku na stawach Kiszkowo gromadziło się wiosną do 30 000 gęsi zbożowych A. fabalis i białoczelnych A. albifrons. Liczebność gęsi w czasie migracji oraz zimowania w Wielkopolsce znacznie się zwiększyła w porównaniu z latami 1980.–1990. Szacuje się, że w szczycie wiosennej migracji w regionie przebywa jednocześnie około 90–120 tysięcy gęsi. Wielkopolska pełni istotną rolę dla gęsi białoczelnej w okresie migracji wiosennej, podczas której występuje tu 30–40% krajowej populacji. W Wielkopolsce zaobserwowano wyraźny wzrost częstotliwości obserwacji rzadko pojawiających się gatunków – zwłaszcza gęsi krótkodziobej A. brachyrhynchus oraz bernikli białolicej Branta leucopsis. Gatunki te są obecnie regularnie notowane w dużych stadach gęsi, zwłaszcza podczas migracji wiosennej.
Ornis Polonica 2010, 51: 117–148
Raport nr 26
Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2009
Komisja Faunistyczna
Ornis Polonica 2010, 51: 149–162
Zoonozy przenoszone przez ptaki wolno żyjące
Marlena Śmigielska
Ornis Polonica 2010, 51: 163–164
Jaki to ptak? Zagadka numer 59: Pustułeczka Falco naumanni
Jan Lontkowski
Ornis Polonica 2010, 51: 165–167
Sikora A., Rohde Z., Gromadzki M., Neubauer G., Chylarecki P. (red.). 2007. Atlas rozmieszczenia ptaków lęgowych Polski 1985–2004. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań
Ornis Polonica 2010, 51: 167–169
Chmielewski S., Stelmach R. (red.). 2009. Ostoje ptaków w Polsce – wyniki inwentaryzacji, część I. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań
