Ornis Polonica 2012, 53: 1–22
Zmiany ilościowe w awifaunie lęgowej stawów milickich w okresie 1995–2010
Józef Witkowski, Beata Orłowska
Abstrakt: W opracowaniu przedstawiono zmiany ilościowe w awifaunie lęgowej największego w Polsce kompleksu rybnych stawów hodowlanych (ok. 6 500 ha) położonego w Dolinie Baryczy, zarejestrowane w ciągu ostatnich 15 lat, w odniesieniu do publikacji „Awifauna doliny Baryczy” (Witkowski et al. 1995). W ciągu lat od ukazania się monografii nie odnotowano istotnych zmian siedliskowych na stawach milickich. Zarejestrowano zmiany liczebności populacji lęgowych 24 gatunków wodno-błotnych, spośród wszystkich ok. 180 lęgowych w Dolinie Baryczy. U 13 gatunków stwierdzono spadek liczebności. Są to trzy gatunki perkozów: dwuczuby Podiceps cristatus, rdzawoszyi P. grisegena i zausznik P. nigricollis, kormoran Phalacrocoarx carbo, czapla siwa Ardea cinerea, bocian biały Ciconia ciconia, gęgawa Anser anser, czernica Aythya fuligula, błotniak stawowy Circus aeruginosus, zielonka Porzana parva, łyska Fulica atra, brzegówka Riparia riparia i dziwonia Carpodacus erythrinus. Największy wzrost liczebności nastąpił w przypadku żurawia Grus grus, zaś powoli odbudowują swą liczebność podgorzałka A. nyroca i bączek Ixobrychus minutus. Gatunki gniazdujące na stawach milickich od niedawna – łabędź krzykliwy Cygnus cygnus, gągoł Bucephala clangula i rybitwa białowąsa Chlidonias hybrida – stabilizują lub zwiększają swoją liczebność. Inne dwa nowe gatunki lęgowe: mewa białogłowa Larus cachinnans i mewa czarnogłowa L. melanocephalus, gniazdują na razie bardzo nielicznie.
Ornis Polonica 2012, 53: 23–38
Rozmieszczenie, charakterystyka i status ochronny noclegowisk gęsi w Polsce
Łukasz Ławicki, Przemysław Wylegała, Andrzej Wuczyński, Bartosz Smyk, Wiesław Lenkiewicz, Michał Polakowski, Robert Kruszyk, Sławomir Rubacha, Tomasz Janiszewski
Abstrakt: W latach 2000–2011 stwierdzono w Polsce 106 noclegowisk gęsi grupujących co najmniej 1 000 os., głównie gęsi zbożowych Anser fabalis i białoczelnych A. albifrons. Zdecydowana większość (83%) znajdowała się w zachodniej części kraju, przede wszystkim w Wielkopolsce (35 noclegowisk), na Śląsku (24) i Pomorzu (22). Najwięcej noclegowisk stanowiły miejsca skupiające maksymalnie 10 tys. gęsi (56%), mniej licznie występowały noclegowiska grupujące 10–30 tys. os. (37%). Akwenów, na których liczebność przekraczała 30 tys. ptaków było w Polsce osiem, a najważniejsze z nich to stawy Kiszkowo pod Poznaniem (do 85 tys.) i Park Narodowy Ujście Warty (do 120 tys.). Dominowały noclegowiska zlokalizowane na starorzeczach i rozlewiskach w dolinach rzek (31%), na jeziorach (26%) i stawach rybnych (22%). Najwięcej noclegowisk funkcjonowało w okresie wiosennym, mniej licznie wykorzystywane były one w czasie wędrówki jesiennej i zimowania. Rozmieszczenie noclegowisk wynika głównie z dostępności odpowiednich akwenów, zasobnych żerowisk, stopnia zalesienia i warunków klimatycznych. 65% noclegowisk gęsi chronionych jest jako OSO Natura 2000. Występowanie gęsi kwalifikuje 29 obszarów jako ostoje ptaków IBA w Polsce. Kolejnych 9 obszarów przedstawionych w pracy spełnia kryteria kwalifikujące je jako nowe ostoje ptaków i potencjalne obszary Natura 2000. Głównymi zagrożeniami związanymi z noclegowiskami gęsi są polowania oraz nieodpowiednie lokalizowanie w ich sąsiedztwie wysokich obiektów – linii energetycznych i farm wiatrowych. Ograniczanie tych zagrożeń powinno być uwzględniane w planach zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 stworzonych dla zabezpieczenia miejsc występowania gęsi.
Ornis Polonica 2012, 53: 39–49
Awifauna Doliny Dolnej Noteci – stan aktualny oraz zmiany liczebności
Przemysław Wylegała, Andrzej Batycki, Adam Kasprzak
Abstrakt: W roku 2011 zinwentaryzowano wybrane gatunki ptaków w Dolinie Dolnej Noteci na odcinku Drezdenko–Santok, stanowiącej fragment ostoi ptaków o randze europejskiej, będącej Obszarem Specjalnej Ochrony Ptaków Natura 2000 PLB080002. Dolina Dolnej Noteci jest jedną z ważniejszych w Polsce ostoi ptaków wodno-błotnych, zarówno ze względu na liczne populacje lęgowe niektórych gatunków, np. gęgawy Anser anser (81–90 par), cyranki Anas querquedula (40–45), kropiatki Porzana porzana (83–90), derkacza Crex crex (111–120), wodnika Rallus aquaticus (80–90), żurawia Grus grus (52–55), kszyka Gallinago gallinago (260–270) i podróżniczka Luscinia svecica (98–110), ale także obecność znaczących koncentracji ptaków blaszkodziobych w okresie wędrówki i zimowania, w tym: łabędzia krzykliwego Cygnus cygnus (1 250 os.), rożeńca Anas acuta (1 500), świstuna A. penelope (2 500), cyraneczki A. crecca (1 300), cyranki (300), płaskonosa A. clypeata (600), gęsi zbożowej A. fabalis i gęsi białoczelnej A. albifrons (łącznie do 9 500 os.). W porównaniu do lat 1981–1982 spośród 46 porównywanych gatunków (w zdecydowanej części związanych z siedliskami mokradłowymi), dla 18 odnotowano wzrost liczebności populacji lęgowej, a dla 19 spadek. Pozostałe 9 gatunków nie wykazywało kierunkowych zmian liczebności. Takie trendy w dużej mierze wynikają ze zmian zachodzących w środowisku – zaniku starorzeczy, zarastaniu obszaru międzywala wierzbą, spadku intensywności rolniczego użytkowania oraz lokalnie – wtórnego zabagnienia doliny. Największy spadek liczebności zaobserwowano u ptaków związanych z okresowo zalewanymi podmokłymi łąkami (blaszkodziobe Anseriformes i siewkowe Charadriiformes) oraz u gatunków wymagających otwartego lustra wody (perkozy Podicipediformes, kaczki z rodzaju Aythya, łyska Fulica atra i śmieszka Chroicocephalus ridibundus). Wzrost liczebności dotyczył głównie gatunków zwiększających liczebność w całej Polsce. Zaobserwowano również silny wzrost liczebności derkacza, kropiatki i podróżniczka, co najprawdopodobniej nie odzwierciedla ich trendów liczebności w kraju.
Ornis Polonica 2012, 53: 50–57
Zmiany liczebności lęgowych ptaków wodno-błotnych w Nadgoplu w latach 1988–2011
Przemysław Wylegała, Bartosz Krąkowski, Andrzej Batycki, Daniel Cierplikowski
Ornis Polonica 2012, 53: 57–59
Nocowanie bogatki Parus major w śniegu
Katarzyna Jarska, Dariusz Wysocki
Ornis Polonica 2012, 53: 59–61
Pierwsze stwierdzenie szlamca długodziobego Limnodromus scolopaceus
w Polsce
Jacek Betleja
Ornis Polonica 2012, 53: 61–63
Drugie stwierdzenie szlamca długodziobego Limnodromus scolopaceus
w Polsce
Paweł Szymański
Ornis Polonica 2012, 53: 64–65
Jaki to ptak? Zagadka numer 66: Mewa kanadyjska Chroicocephalus philadelphia
Jan Lontkowski
Ornis Polonica 2012, 53: 66–67
Recenzja: Viksne J., Svazas S., Czajkowski A., Janaus M., Mischenko A., Kozulin A., Kuresoo A., Serebryakov V. 2010. Atlas of Duck Populations
in Eastern Europe. Akstis, Vilnius.
Łukasz Ławicki
